Analyse: kansen en bedreigingen voor Ajax en Feyenoord

Deze drie tactische onderdelen gaan het verschil maken tussen Ajax en Feyenoord

1 februari om 09:00
Update: 1 februari om 09:01

Na het Champions League- en Europa League-geweld van de laatste dagen staat de volgende kraker alweer op het menu: Ajax en Feyenoord treffen elkaar zondagmiddag in De Klassieker. Om goed voorbereid deze wedstrijd in te gaan, volgt hier een tactische voorbeschouwing aan de hand van drie onderwerpen.

Door Lars Visser

De eerste ontmoeting tussen Feyenoord en Ajax dit seizoen was voor velen een schok. De ploeg van trainer Francesco Farioli won in De Kuip vrij probleemloos met 0-2, terwijl Feyenoord vooraf de grote favoriet was. Nu zijn de rollen omgedraaid. Het is in Rotterdam onrustiger dan in Amsterdam en de achterstand op Ajax in de Eredivisie is opgelopen tot negen punten.

Komen tot kansen voor Ajax
De beste wedstrijden van Ajax hebben één ding gemeen: een tegenstander die hoog druk zet. Het team van Farioli profiteert optimaal van de ruimtes die een tegenstander biedt, met name door in de opbouw de tegenstander lang te lokken en daarna met een paar passes via een simpel patroon naar voren te bewegen. Per wedstrijd kiest Ajax een subtiel verschillende aanpak, afhankelijk van hoe de tegenstander druk zet.

Feyenoord hanteert twee verschillende varianten van druk zetten. De eerste optie is een 4-4-2-formatie, waarbij de nummer 10 zich naast de spits positioneert. Dit is vergelijkbaar met de manier waarop PSV Ajax bespeelde. In dit scenario is de rol van Jordan Henderson en de andere middenvelders van Ajax cruciaal. De Amsterdammers moeten er dan namelijk voor zorgen dat ze de twee middenvelders van Feyenoord uitspelen met hun eigen drie middenvelders.

In de wedstrijd tegen PSV eerder dit seizoen deed Ajax dit voornamelijk door Henderson te laten uitzakken tussen de centrale verdedigers of naar de linkerflank. Het gevolg was dat PSV moest doorstappen, waardoor óf een andere middenvelder van Ajax vrijkwam, óf Henderson de vrijheid kreeg om van daaruit verder te voetballen. Dit gebeurde ook in de eerdere wedstrijd tegen Feyenoord dit seizoen. Ajax slaagde er toen geregeld in om deze situatie uit te spelen en profiteerde bovendien van de ruimtes in de rug van Quinten Timber en In-beom Hwang.


Afbeelding 1: De pressingstructuur van Feyenoord in beeld, je ziet de twee spitsen (Giménez en Stengs) die het centrale duo vastzetten, en Hadj Moussa en Paixão ontfermen zich over de backs. Daardoor is het op het middenveld twee tegen drie, zaak voor Ajax om daar van te profiteren om tot kansen te komen. (Bron: ESPN)

De andere optie is een buitenspeler die naar binnen komt, terwijl de back doordekt. Dit gebeurt meestal vanaf de linkerflank wanneer Hugo Bueno daar speelt. Deze variant is vaak risicovoller, omdat de afstanden naar de Ajax-backs veel groter zijn, aangezien zij in de opbouw niet te ver naar voren bewegen. Hierdoor wordt het voor Feyenoord lastiger om de afstanden te belopen. Beide opties bieden Ajax kansen, maar AZ heeft dit seizoen al twee keer laten zien dat een 4-4-2-systeem, waarbij de linies kort op elkaar staan en de centrale verdedigers doordekken, een effectieve manier kan zijn om de verdediging van Ajax te ontregelen.


Afbeelding 2: Voorbeeld van waarom het AZ wel lukte tegen Ajax. In plaats van bij Baas te blijven kiest Mijnans er voor om Henderson te verdedigen, tegelijkertijd komt de rechtsbuiten naar binnen toe, laat zijn directe tegenstander los, en bewaakt de man die eerder aanspeelbaar kan worden. (Bron: ESPN)

Een andere optie voor Feyenoord kan zijn om verder terug te zakken en de linies gesloten te houden, want Ajax heeft hier dit seizoen aantoonbaar moeite mee. De vraag is welke van de twee teams er het best in slaagt deze tactiek uit te voeren - een cruciaal aspect in deze wedstrijd.

De linksbackpositie van Feyenoord
Op de linksbackpositie heeft Feyenoord inmiddels twee opties: Bueno en Gijs Smal, maar ook twee verschillende speelstijlen. Beide spelers vullen de positie op een andere manier in en hebben elk hun eigen meerwaarde. In de eerste seizoenshelft koos trainr Brian Priske vaak voor Bueno, die als een typische wingback speelde. Hij schoof regelmatig ver naar voren, waardoor Igor Paixão naar binnen kon trekken. Dit zorgde ervoor dat Bueno optimaal tot zijn recht kwam, met name in aanvallend opzicht en bij het geven van voorzetten.

Echter, in de afgelopen weken vonden tegenstanders steeds vaker een oplossing voor deze speelwijze. Steeds meer ploegen kozen ervoor om hoog druk te zetten en Bueno pas in de laatste fase van het veld aanspeelbaar te maken, waarna hij met mandekking werd beteugeld. Dit, in combinatie met blessures bij hem en enkele middenvelders, dwong Priske om na te denken over een alternatief.


Afbeelding 3: Feyenoord bouwt rustig op. Goed te zien is dat Bueno al naar voren is geschoven en Paixão naar het centrum toe beweegt. (Bron: ESPN Portugal)

Dat alternatief was Smal, en ook hij bracht voordelen met zich mee. In tegenstelling tot Bueno, die vaak breed aan de zijlijn bleef, beweegt Smal vaker naar het centrum om van daaruit de opbouw vorm te geven. Tegelijkertijd zorgt dit ervoor dat Paixão meer op zijn natuurlijke positie op de vleugel kan spelen. Het voordeel van deze positionering is dat Smal, vooral bij de afwezigheid van Timber en Hwang, het middenveld ondersteunt bij de opbouw. Dankzij zijn goede passing en overzicht kan hij daarin van grote meerwaarde zijn. Het nadeel is dat hierdoor ook een deel van het aanvallende gevaar verloren gaat.


Afbeelding 4: De schitterende opbouw van Feyenoord voorafgaand aan de 1-0 tegen Bayern Munchen, waarbij Smal zich in het centrum aanbiedt, kaatst op Hancko en daarna zelf vrij komt om een perfecte bal op Gimenez te geven. (Bron: Ziggo Sport)

Welke optie tegen Ajax het beste is, blijft lastig te zeggen. Beide keuzes hebben hun voor- en nadelen. Op voorhand lijkt de optie met Smal Ajax echter te dwingen tot complexere keuzes in het druk zetten. Aangezien dit in de eerste wedstrijd een sleutel tot succes was, zou dat een logische keuze kunnen zijn. Daarentegen kan Bueno in het laatste gedeelte van het veld juist weer meer aanvallende impulsen aan dit Feyenoord toevoegen.

Opbouw van Feyenoord
In de eerste Klassieker van dit seizoen was de sleutel tot succes vooral het defensieve plan van Farioli. Feyenoord slaagde er nauwelijks in om tot echte aanvallen te komen, ondanks een overwicht in balbezit (59%). Symptomatisch was dat de speler met de meeste balcontacten Gernot Trauner was.

Het plan van Ajax draaide om hoog druk zetten met twee spitsen, Wout Weghorst en Chuba Akpom, die het centrale verdedigingsduo vastzetten. De spitsen startten vanuit Hwang en Timber om te voorkomen dat zij aan de bal kwamen. Tegelijkertijd was Mika Godts verantwoordelijk voor Givairo Read, terwijl Bueno vroegtijdig doorschoof. Indien Read toch de bal kreeg, stapte Devyne Rensch direct door op hem. Deze tactiek werkte uitstekend, waardoor Feyenoord nauwelijks in het spel kwam. Dit was mede te danken aan het gedisciplineerde werk van Akpom en Weghorst, waardoor de kans groot is dat zij opnieuw in de basis zullen starten.


Afbeelding 5: De pressingstructuur van Ajax in beeld tegen Feyenoord. Hierdoor verhinderde Ajax succesvol dat de opbouw van Feyenoord tot kansen kwam. (Bron: Setanta Sports)

Het is te verwachten dat Ajax in deze wedstrijd een vergelijkbaar plan zal hanteren, waarbij Farioli mogelijk kiest voor een flankwissel in het druk zetten- oftewel Jorrel Hato die doordekt in plaats van de rechtsback.

Feyenoord heeft twee voorname opties om zich hiertegen te wapenen. Ten eerste kan de linksback kort voor de verdediging in het centrum spelen, waardoor de afstanden groter worden en het doordekken voor Ajax lastiger wordt. De tweede optie is het effectief spelen van de lange bal. Bij Ajax staat Baas centraal achterin, en hij verliest meer dan de helft van zijn kopduels (57,1%). Feyenoord kan hiervan profiteren met Gimenez, die gemiddeld 58,7% van zijn kopduels wint, om zo via de tweede bal door te voetballen. Dan moet de Mexicaan niet al vertrokken zijn naar AC Milan.

Het belooft een zeer interessante wedstrijd te worden, zondagmiddag in de Johan Cruijff ArenA. Het verwachtingspatroon is inmiddels veranderd: Ajax staat boven Feyenoord en speelt bovendien thuis. Ondanks het feit dat de Amsterdammers de laatste tijd niet in topvorm verkeren, zijn zij daardoor de favoriet. Het wordt echter de vraag of Ajax deze favorietenrol ook kan waarmaken.