Tactisch plan Oranje werkt: Koeman kiest voor terugkeer favoriete structuur

Door: Lars Visser

Nederland liet in grote delen van de wedstrijd zien meer dan goed mee te kunnen op dit niveau en het lag lange tijd op koers voor een (terechte) overwinning. Door de late gelijkmaker gaat Oranje echter met een gelijke stand naar de return in Mestalla. Maar waarom koos Koeman eigenlijk voor Frimpong en Kluivert, en welke andere tactische varianten had hij in huis?

Frimpong en Kluivert cruciaal in aanvalsplan
Koeman heeft een duidelijke voorkeur voor een aanvallende veldbezetting in een 3-2-4-1-formatie. Hoe deze precies wordt ingevuld, hangt af van de beschikbare spelers en de kansen die er tegen een specifieke tegenstander liggen. Deze formatie wordt vaak gebruikt door internationale topclubs, omdat je hiermee het veld optimaal in de breedte oprekt en tegelijkertijd de twee halfspaces bezet. Ook in deze wedstrijd kiest Koeman weer voor deze veldbezetting in balbezit, wat direct de aanwezigheid van Jeremie Frimpong als rechtsbuiten verklaart.

Waar Koeman normaal gesproken met Denzel Dumfries een rechtsback heeft die als een van de vier voorwaartse spelers fungeert in balbezit, ziet hij deze rol niet weggelegd voor Frimpong (omdat hij defensief niet stabiel genoeg is) of voor Lutsharel Geertruida (omdat zijn offensieve kwaliteiten minder sterk zijn). Toch kunnen deze twee spelers samen de gewenste veldbezetting mogelijk maken. Dit gebeurt door Geertruida als een van de twee controleurs voor de verdediging te positioneren en Frimpong breed te laten spelen op de rechterflank. Zo worden beide spelers op een positie gezet waar ze wél van waarde kunnen zijn voor het elftal.

Afbeelding 1: De veldbezetting van Nederland in beeld (in het wit) waarbij opvalt dat Nederland dus in een 3-2-4-1 formatie speelt in balbezit.

Tegelijkertijd kwam ook Justin Kluivert in de wedstrijd, en deze keuze werd door de Nederlandse bondscoach vooral vanuit een wedstrijdspecifiek oogpunt gemaakt. Waar Spanje technisch gezien een surplus aan kwaliteiten heeft ten opzichte van Nederland, kan Nederland op een ander vlak een voordeel behalen: loopvermogen. Hoewel Kluivert in zijn Ajax-tijd misschien niet direct werd geassocieerd met loopvermogen, is hij inmiddels uitgegroeid tot een zeer goede diepgaande middenvelder. Zeker in combinatie met Tijani Reijnders en zijn constante diepgang creëert hij ruimte voor de buitenspelers van Nederland. Dit is vooral effectief omdat de Spaanse middenvelders niet geneigd zijn om verdedigend continu mee te bewegen.

Daarnaast zorgen de diepgaande middenvelders ervoor dat Memphis Depay meer vrijheid krijgt om te zwerven en af en toe uit de spits te bewegen, waardoor hij het spel naar een andere kant kan verplaatsen. Dit heeft als gevolg dat Frimpong en Gakpo vaak in een 1-op-1-situatie met hun directe tegenstander komen, waardoor ze optimaal kunnen presteren. Deze tactische aanpak speelt Nederland in de kaart: enerzijds is er voldoende diepgang in het elftal, en anderzijds kan Memphis beter vanuit zijn voetballende kwaliteiten opereren. Hierdoor krijgen de buitenspelers de ruimte om te excelleren.

Afbeelding 2: Een voorbeeld van de loopactie van Reijnders, waardoor hij Memphis vrijspeelt, die vervolgens direct op doel kan schieten. (Bron: NOS)

Nederland kiest voor verschillende varianten in het druk zetten
In verdedigend opzicht schakelt Nederland in deze wedstrijd tussen twee manieren van drukzetten. Traditiegetrouw kiest Koeman ervoor om druk te zetten met de 9 en 10, die verantwoordelijk zijn voor de nummer 6 van de tegenstander en de twee centrale verdedigers. Toch heeft de Nederlandse bondscoach hierin een duidelijke waarschuwing afgegeven aan zijn spelers: voorkom te allen tijde dat Martín Zubimendi vrij komt. De vervanger van Rodri beschikt over vergelijkbare kwaliteiten en is een opvallende regisseur op het middenveld van de Spanjaarden. Koeman heeft dit ook opgemerkt, waardoor Memphis Depay en Justin Kluivert continu de middenvelder van Real Sociedad schaduwen. Dit zorgt ervoor dat Nederland in de openingsfase wat afwachtend speelt.

Naarmate Nederland beter in de wedstrijd komt, durft Frenkie de Jong vaker met volle overtuiging door te stappen, wat ertoe leidt dat Virgil van Dijk dit achter hem ook moet doen. Dit is de eerste variant van het drukzetten, een aanpak die Nederland vaker hanteert. Tegelijkertijd heeft deze tactiek in eerdere wedstrijden al problemen opgeleverd, doordat de dekking op de nummer 6 niet altijd secuur werd uitgevoerd. Het is echter duidelijk dat hier voorafgaand aan de wedstrijd extra aandacht aan is besteed. Tegelijkertijd zet Luis de la Fuente na rust een tegenzet in door Fabián Ruiz dichter naast Zubimendi te positioneren in de opbouw, met als doel meer ruimte te creëren voor Álvaro Morata en Pedri. Dit sorteert echter weinig effect, omdat Nederland hier overwegend agressief op reageert.

Afbeelding 3: Variant 1 in beeld, waarbij Kluivert doorgestapt is richting Le Normand, maar Depay meteen herkent dat hij moet voorkomen dat Zubimendi aangespeeld kan worden en een sprintje terecht om die passlijn af te schermen. Het gevolg is dat de andere centrale verdediger dan wel vrij komt te staan. (Bron: NOS)

De andere variant die we bij vlagen terugzien, is het doordekken vanaf een van de vleugels. Wanneer de bal bij een van de centrale verdedigers is, durft de buitenspeler aan de niet-balkant door te stappen richting de andere centrale verdediger. Tegelijkertijd komt hierdoor de back aan die kant vrij te staan. Nederland kiest er overwegend voor om dit via Cody Gakpo te doen. Dit heeft twee redenen: ten eerste zijn Pau Cubarsí en Dean Huijsen voetballend sterkere centrale verdedigers, waardoor deze situatie zich vaker voordoet.

Ten tweede neemt Jorrel Hato hierin meer risico dan Geertruida, waardoor Nederland voornamelijk vanaf die kant doorstapt. Toch schuilt hierin een risico, omdat de afstemming tussen de buitenspeler, back en centrale verdediger aan die kant nauw luistert. Als een van deze schakels te laat reageert, raakt de rest uit positie. In deze wedstrijd gebeurde dit slechts af en toe, zonder dat de Spanjaarden hier echt gevaarlijk uit konden worden.

Afbeelding 4: De variant in uitvoering aan de rechterkant na een pass van Le Normand richting Huijsen, is Frimpong doorgestapt, en staat in navolging daarop Geertruida ook in de startblokken om druk te kunnen zetten op de linksback. (Bron: NOS)

Nederland neemt risico
Waar Koeman voorafgaand aan de wedstrijd uitgebreid sprak over de buitenspelers van Spanje, Nico Williams en Lamine Yamal, en zelfs aangaf een speciaal plan te hebben, was hier tijdens de wedstrijd weinig van te merken. Koeman vertrouwt er in deze wedstrijd juist op dat Geertruida en Hato hun 1-op-1-duels weten te winnen. Pas later, op de helft van de tegenstander, kunnen zij ondersteuning verwachten van de buitenspelers. Hiermee neemt Koeman een weloverwogen risico: dubbele dekking betekent immers dat er ergens anders op het veld een speler minder staat.

Het grootste risico hierin is enerzijds de 1-op-1-duels van Hato tegen Yamal en anderzijds de ruimte die soms ontstaat bij een kantwissel, waardoor een van de Spaanse buitenspelers vrij kan komen. Dit wordt mede veroorzaakt door het zwervende spel van Álvaro Morata, die regelmatig uit de spits beweegt. Hierdoor stappen de centrale verdedigers van Nederland direct met hem mee, wat extra ruimte creëert voor een crosspass. In deze wedstrijd leidt dit echter niet tot veel gevaar, omdat de Spaanse buitenspelers niet in topvorm verkeren én Nederland verdedigend goed georganiseerd staat.

Afbeelding 5: Het duel Hato tegen Yamal wordt in grote ruimtes tegen elkaar uitgevochten, met als risico dat er geen rugdekking is, waardoor Yamal kan profiteren van de grotere ruimtes. (Bron: NOS)

Tegelijkertijd neemt Nederland in balbezit met de aanvallende veldbezetting ook risico. De middenvelders, inclusief de controleurs, staan vaak hoog op het veld, waardoor er achterin ruimte ontstaat voor de Spaanse spelers. Dit komt mede doordat vrijwel alle veldspelers van Nederland bijzonder aanvallend zijn ingesteld. Hierdoor is er op bepaalde momenten te weinig aandacht voor de restverdediging, wat Spanje kansen kan bieden. Dit risico wordt vooral zichtbaar wanneer Nederland dominanter wordt, omdat het elftal dan achterin meer ruimte weggeeft bij een omschakeling.

Toch blijft Nederland over het algemeen secuur in balbezit, waardoor dit slechts sporadisch voorkomt. Bovendien vinden momenten van balverlies vaak plaats op momenten waarop een Spaanse tegenaanval weinig kans van slagen heeft. De enkele keren dat dit wél gebeurt, levert het weinig grote kansen op voor Spanje. Toch blijft dit een aandachtspunt voor de volgende ontmoeting met de Spanjaarden. Helaas gaat het in de slotfase alsnog mis: na een onbesuisde overtreding krijgt Hato rood, en Spanje profiteert van het overtal door alsnog de gelijkmaker te scoren.

Afbeelding 6: Een omschakelmoment na het druk zetten van Nederland wat niet slaagde, waarna het gewoon 3-tegen-3 is en er met name aan de rechterflank van Nederland enorme ruimtes liggen voor Spanje. In dit geval wint van Dijk het duel, waardoor er niet van wordt geprofiteerd. (Bron: NOS)

Al met al kunnen Nederland en Koeman terugkijken op een meer dan prima wedstrijd. Het tactische plan leverde Nederland de juiste ruimtes op en was erop gericht om via loopvermogen – een belangrijke eigenschap in het hedendaagse voetbal – een voordeel te behalen. Uiteindelijk resulteerde dit in een knap gelijkspel, al zal de late tegentreffer ongetwijfeld als een domper voelen voor de spelers. Op naar een spannende return aanstaande zondag, waarin wordt bepaald wie doorgaat naar de halve finale van de Nations League.