Met deze twee aanpassingen kan Bosz met PSV de aanval openen op Ajax

Door Lars Visser

Bij de start van 2025 stond PSV zes punten boven Ajax, maar die voorsprong verdween als sneeuw voor de zon en is inmiddels omgedraaid in een achterstand van zes punten de koploper uit Amsterdam. Dít ging er de afgelopen periode mis bij PSV - en zó kunnen de Eindhovenaren alsnog een gooi doen naar titelprolongatie.

Tegenstanders kraken de code van PSV's opbouw
Op voorhand is het een logische constatering: als je op basis van de opstelling de zwakste posities van dit PSV moet aanwijzen, dan komen al snel de beide backposities naar voren. Na het vertrek van Jordan Teze afgelopen zomer, de blessure van Sergiño Dest en de herhaaldelijke blessures van Mauro Júnior heeft PSV op die plekken de minste kwaliteit staan. Tegenstanders waren zich hiervan voor de winterstop ook al bewust, maar kozen er destijds vaak voor om pas later druk te zetten op de backs.

De keuze van veel ploegen is nu anders: zolang een PSV-back de bal heeft in de laatste linie, zet de tegenstander geen druk, omdat deze spelers minder vaardig zijn aan de bal. Hierdoor krijgen tegenstanders de mogelijkheid om meer spelers in het centrum te posteren - precies de plek van waaruit PSV normaliter gevaar sticht. Zeker in combinatie met de blessure van Olivier Boscagli maakte dit de situatie extra uitdagend voor PSV en trainer Peter Bosz.

Afbeelding 1: In dit geval Go Ahead Eagles zet PSV centraal wel man-op-man vast, terwijl Richard Ledezma op de vleugel een paar meter ruimte krijgt van de buitenspeler van Go Ahead om de pass uit te lokken in die richting (Bron: ESPN)

Bosz had dit natuurlijk snel door en begon te schuiven met zijn poppetjes. In de meeste wedstrijden koos hij voor een vrij extreme aanpak: beide backs ver naar voren laten schuiven, al vroeg in de opbouw. Het idee hierachter is dat tegenstanders moeten meebewegen met de backs om te voorkomen dat zij verderop in het veld aanspeelbaar worden. Het nadeel van deze aanpak is echter dat PSV hierdoor kwetsbaar wordt in de omschakeling. Er staan namelijk al vroegtijdig veel spelers voor de bal, waardoor balverlies snel tot gevaarlijke situaties leidt. Dit risico bleek de moeite niet waard, zoals ook pijnlijk duidelijk werd in de desastreuze thuiswedstrijd tegen Arsenal (1-7) - een van de wedstrijden waarin Bosz voor deze extreme tactiek koos.

Afbeelding 2: de hoge positionering van Ledezma en Malacia (buiten beeld) is goed terug te zien. Zeker tegen een ploeg als Arsenal, die over het algemeen goed hoge pressing kan spelen, is dit risicovol, want bij balverlies kunnen de backs verdedigend gezien geen rol van betekenis spelen. Tegelijkertijd worden de backs ook moeilijker direct aanspeelbaar omdat de afstand vergroot wordt. (Bron: Ziggo Sport)

Overigens ligt de fout hier niet alleen bij Bosz. De selectie herbergt simpelweg onvoldoende kwaliteit op de backposities: Richard Ledezma, Rick Karsdorp en Tyrell Malacia kunnen op dit moment nog niet brengen wat er van hen wordt verwacht. Technisch directeur Earnest Stewart mag in de spiegel kijken. Blijken deze transfers PSV de kop te kosten in deze fase van het seizoen?

De restverdediging is niet op orde
Een bekend probleem: PSV krijgt veel countergoals tegen. Vaak wordt geroepen dat spelers niet hard genoeg teruglopen of dat de bereidheid om om te schakelen ontbreekt. Toch is dat niet het enige probleem: ook in balbezit moet een team voorbereid zijn op balverlies. Dit betekent dat er altijd voldoende spelers achter de bal moeten blijven staan, en dat gaat bij PSV te vaak mis.

Afbeelding 3: In balbezit heeft PSV zeven spelers voor de bal (Ledezma staat gelijk aan de bal, maar ver naar de buitenkant waardoor bij balverlies hij ook niet gemakkelijk mee terug kan verdedigen). Op het moment dat PSV balverlies lijdt, komt het al snel in een ondertal terecht. (Bron: ESPN)

Afbeelding 4: Luttele seconden later leidt PSV balverlies, waardoor de spits en de centrale verdediger in elk geval 1-op-1 staan. In dit geval niet per se een gevaarlijke situatie, maar soortgelijke situaties tegen een tegenstander die meer counterspelers heeft, levert veel gevaar op. (Bron: ESPN)

Door de samenstelling van de selectie zijn er vaak te veel spelers gericht op aanvallen, terwijl de ploeg achterin leiderschap mist om de structuur in balbezit te waarborgen. Bovendien is PSV op cruciale momenten slordig in balbezit. Johan Cruijff zei ooit: "Als je op balbezit speelt, hoef je niet te verdedigen, want er is maar één bal." Met andere woorden: zolang jij de bal hebt en niet weggeeft, hoeft de tegenstander niet te verdedigen. Deze simpele logica wordt in de voetballerij soms vergeten.

Afbeelding 5: Een ogenschijnlijk simpele pass voorafgaand aan de 1-0 van PEC Zwolle gaat mis dankzij enerzijds een matige pass, en vervolgens een lage handelingssnelheid van Schouten (Bron: ESPN)

PSV lijdt op verkeerde momenten balverlies, vooral in de opbouw. Middenvelders en verdedigers geven de bal op onnodige momenten weg, wat logisch samenhangt met het eerdergenoemde probleem: tegenstanders weten hoe ze PSV’s opbouw moeten verstoren. Daarnaast zijn bepalende spelers uit vorm, wat leidt tot extra balverlies. Met name Jerdy Schouten valt hierin op: hij verspeelt de bal regelmatig op gevaarlijke momenten, waardoor de tegenstander kansen krijgt.

De middenveldbezetting is onzeker
Vorig seizoen speelde PSV met het duo Schouten en Joey Veerman voor de verdediging. Dit leek de ideale combinatie: de één een echte nummer zes met een goede dribbel, de ander een passer die het spel versnelt. Toch valt dit duo dit jaar tegen, en inmiddels zit Veerman regelmatig op de bank. Voorafgaand aan het seizoen bedacht Bosz hoe hij zijn ploeg nog gevaarlijker kon maken. Zijn oplossing: PSV moest met één controleur spelen en twee aanvallende middenvelders. Logisch, want op die manier kunnen beide halfspaces (ruimte tussen centrum en vleugel) worden aangevallen, waardoor er verderop in het veld meer kansen gecreëerd kunnen worden.

Afbeelding 6: Saibari en Til staan beide in de halfspace gepositioneerd, en kunnen vandaaruit verder op het veld gevaar stichtten. (Bron: ESPN)

Het nadeel hiervan is dat PSV in de eerste opbouw minder spelers achter de bal heeft, waardoor het team sneller balverlies lijdt. Dit, in combinatie met de blessure van Malik Tillman - die als verbinder op het middenveld fungeerde - helpt PSV niet. De overige middenvelders hebben allemaal hun beperkingen en slagen er niet in om PSV wekelijks dezelfde hoeveelheid kansen te laten creëren.

Afbeelding 7: Schouten is de enige controleur voor de verdediging, en er zijn weinig medespelers in de buurt, waardoor kort opbouwen al snel lastiger wordt voor PSV. (Bron: ESPN)

Een mogelijke oplossing voor Bosz zou zijn om terug te keren naar de basis: een 4-3-3 met de punt naar voren. Dit zou in balbezit meer spelers rondom de bal brengen, waardoor de opbouw soepeler verloopt. Tegelijkertijd zou het in verdedigend opzicht betekenen dat er meer spelers achter de bal staan, wat de ploeg minder kwetsbaar maakt in de omschakeling. De vraag is alleen of Bosz dit daadwerkelijk ziet zitten.

Het drukzetten is minder effectief
Niet alleen in balbezit en de omschakeling, maar ook in het drukzetten is PSV minder dominant dan eerder dit seizoen. Dit heeft twee oorzaken. Enerzijds doorzien tegenstanders steeds beter de pressiestructuur van PSV en de zwakke plekken daarin. PSV zet doorgaans druk vanuit een 4-4-2-formatie, waarbij de nummer 10 zich naast de spits meldt. De meest aanvallende middenvelder van de tegenstander wordt doorgaans opgevangen door een centrale verdediger, meestal Boscagli. Dit is risicovol, omdat het in feite een 1-op-1-situatie over het hele veld creëert. Tegenstanders passen zich hierop aan door hun middenvelders lager op het veld te positioneren, waardoor PSV in de pressing in de minderheid komt.

Afbeelding 8: Teun Koopmeiners positioneert zich zo dat de afstand voor Boscagli om door te stappen groot wordt, omdat hij dan achter zich veel ruimte laat. Tegelijkertijd zorgt het niet doorstappen e voor dat Koopmeinres meer ruimte op het middenveld heeft, en direct aanspeelbaar is, ook omdat Lang (nog) niet naar binnen geknepen is. (Bron: Ziggo Sport)

Daarnaast komen PSV-spelers regelmatig nét te laat in de duels, waardoor de cruciale scherpte lijkt te ontbreken. Spelers als Johan Bakayoko, Noa Lang, Luuk de Jong en eigenlijk alle middenvelders zijn soms net niet scherp genoeg op de juiste momenten of zijn te laat om druk te zetten, waardoor vervolgens er steeds meer spelers te laat komen. Gecombineerd met Boscagli, die zijn duels niet altijd wint, vormt dit een gevaarlijke mix.

Met name De Jong - die altijd betrouwbaar was in het verdedigende aspect - heeft zichtbaar ingeboet op snelheid. Wanneer centrale verdedigers van de tegenstander breder gaan staan, wordt de afstand die hij moet overbruggen groter, en daardoor duurt het langer voordat hij druk kan zetten. Dit draagt bij aan het verminderde succes van PSV's drukzetten.

Afbeelding 9: In dit geval staan zowel Veerman als Saibari als de Jong nog niet klaar om druk te zetten. Toch besluit Til om dit te doen, waardoor er genoeg spelers van Willem II gemakkelijk vrij komen tussen de linies, en zij door kunnen voetballen, en valt uiteindelijk uit deze situatie ook de 1-1. (Bron: ESPN)

Conclusie
Deze factoren opgeteld verklaren waarom PSV sinds de winterstop een stuk minder goed presteert. Sommige van deze problemen waren eerder al zichtbaar, maar steken nu steeds prominenter de kop op. Toch is nog lang niet alles verloren voor PSV. Zo kan Bosz, door de opbouw te reorganiseren met twee controleurs om te voorkomen dat de backs te geïsoleerd staan en de bal krijgen in de opbouw, ervoor zorgen dat het spel aan de bal weer soepeler verloopt.

Tegelijkertijd brengt dit ook voordelen met zich mee in de restverdediging, omdat er dan altijd twee middenvelders achter de bal staan en de backs niet meer zo extreem hoog hoeven te staan. Hierdoor kunnen zij ook een rol spelen bij het voorkomen van counters. Daarnaast is het voor Bosz zaak om bij het druk zetten terug te keren naar de basis en ervoor te zorgen dat zijn spelers pas vooruit stappen als het hele elftal gereed is. Zo wordt er meer op de juiste momenten druk gezet. Op die momenten moet er dan met volle commitment worden doorgestapt, zelfs als dat betekent dat Boscagli tot ver over de middenlijn moet doordekken.

Met deze twee aanpassingen kan Bosz ervoor zorgen dat zijn elftal weer gaat draaien zoals voor de winterstop. Tegelijkertijd spelen er altijd andere factoren mee, zoals spelers die uit vorm zijn en het toeval van een bal die via de binnen- of buitenkant van de paal gaat. In het voetbal speelt geluk nu eenmaal een grote rol. Aan Bosz de schone taak om te laten zien dat hij met dit elftal vooruitgang kan boeken, te beginnen op 30 maart tegen Ajax.