Het PSG van Luis Enrique: nog completer en gevaarlijker zonder Mbappé

Door: Lars Visser

Allereerst wat duiding en contect bij de formatie en meest gehanteerde opstelling van de Parijzenaars. PSG speelt overwegend in een 4-3-3 met de punt naar achteren, waarbij Nuno Mendes, Willian Pacho, Marquinhos en Achraf Hakimi de defensie vormen voor keeper Gianluigi Donnarumma. Daarvoor staat Vitinha opgesteld als controleur. De overige twee middenvelders zijn João Neves en Fabián Ruiz, hoewel Zaïre-Emery ook veel speelminuten heeft gekregen.

De grote blikvangers staan voorin. Ousmane Dembélé is ontketend als spits, terwijl hij doorgaans wordt geflankeerd door Khvicha Kvaratskhelia aan de linkerkant en Désiré Doué aan de rechterkant. Ook Bradley Barcola en Kang-in Lee worden regelmatig ingezet op de vleugels.

Afbeelding 1: De meest waarschijnlijke opstelling van PSG voor de Champions League finale.

PSG vult één systeem flexibel in en kent nog twee sterspelers
PSG bouwt vrijwel altijd op met drie verdedigers achterin: Mendes, Pacho en Marquinhos. Een speciale rol is weggelegd voor Hakimi. De Marokkaanse rechtsback krijgt vaak de mogelijkheid om al in een vroeg stadium naar voren door te schuiven, maar doet dat op een opvallende positie. Waar de meeste rechtsbacks langs de flank opereren, duikt Hakimi juist vaak als een verkapte nummer 10 op in de aanval, terwijl de buitenspeler breed blijft staan. Op zulke momenten speelt de ploeg eigenlijk in een 3-2-4-1-formatie, met Vitinha en Neves als controleurs, en daarvoor Ruiz, de buitenspelers en Hakimi. Dit alles heeft één doel: de buitenspeler in een 1-op-1-situatie krijgen.

Hoewel PSG heeft ingeleverd qua absolute supersterren, is het nog steeds een ploeg met echte dribbelaars voorin die excelleren in 1-op-1-duels. Door Hakimi aan de binnenkant te plaatsen, dwing je de tegenstander tot een keuze: geef je rugdekking aan je back, dan krijgt Hakimi ruimte; doe je dat niet, dan krijgt de rechtsbuiten de kans om een dribbel aan te gaan. Tegelijkertijd is de ploeg van Enrique in het aanvalsspel flexibel: alle spelers wisselen continu van positie, maar de veldbezetting blijft hetzelfde: 3-2-4-1. Zo zie je ook geregeld dat de rechtsbuiten in het centrum opduikt, waarna Hakimi naar de vleugel beweegt.

Afbeelding 2: Een voorbeeld van de wedstrijd tegen Arsenal, waarbij Hakimi bij balbezit helemaal in het centrum uitkomt, zodat Doué het veld breed kan houden en ruimte krijgt voor de 1-op-1. (Bron: Ziggo Sport)

Eén van de vaak terugkerende veranderingen vindt plaats bij langdurig balbezit: dan treedt stap twee in werking om de buitenspeler vrij te spelen. Op de linkerflank ontstaat dan een patroon waarbij Nuno Mendes in de buitenbaan komt en de linksbuiten juist naar binnen trekt. Om toch drie centrale verdedigers achterin te houden, zakt meestal Ruiz of Vitinha terug aan de linkerkant van de defensie. Bijkomend voordeel is dat Ruiz comfortabeler aan de bal is dan de Portugese linksback. Op die manier kan de Spaanse middenvelder het spel met zijn overzicht vormgeven.

Afbeelding 3: In dit geval is Vitinha uitgezakt, wat het teken voor Mendes is om naar voren te schuiven. Daarvoor zie je dat Ruiz en Neves positie innemen zodat de 3-2-4-1 structuur intact blijft. (Bron: Viaplay)

Volgens Luis Enrique speelt de perfecte middenvelder ook bij PSG: Vitinha. De kleine Portugese spelverdeler is dé regisseur van de Parijzenaren: hij bepaalt het tempo van de wedstrijd en zorgt ervoor dat zijn ploeg nauwelijks onder druk te zetten is. Het belangrijkste: hij lijkt immuun voor druk. Op momenten dat de tegenstander hoog druk zet, schroomt hij niet om onder die druk uit te dribbelen — met alle risico’s van dien. Toch verliest hij nauwelijks de bal. Daarnaast is hij met zijn passing extreem belangrijk om linies van de tegenstander over te slaan. Misschien niet de meest opvallende speler op het eerste gezicht, maar zeker een van de belangrijkste spelers van dit PSG.

Afbeelding 4: In plaats van de bal blind weg te schieten, dribbelt Vitinha hier onder de druk van twee Arsenal-spelers uit. Zo behoudt hij het balbezit voor PSG. (Bron: Ziggo Sport)

Een andere naam die natuurlijk niet mag ontbreken in een analyse over PSG: Dembélé. Inmiddels staat de teller van de Franse aanvaller al op 33 doelpunten én liefst 13 assists, een behoorlijk aantal voor deze spits. Niet geheel toevallig maakte hij 22 van zijn treffers sinds januari. Het belangrijkste verschil? Zijn positie. Voor de winterstop werd Dembélé vrijwel altijd ingezet als rechtsbuiten, tot Enrique inzag dat een andere positie geschikter was: die van spits. Hoewel 'spits' relatief is — als Dembélé er zin in heeft, staat hij daar — krijgt hij vooral alle vrijheid om te bewegen en als valse spits te opereren. Daardoor kan hij ruimte trekken voor zijn buitenspelers. Dit heeft duidelijk resultaat gehad. Tegenstanders staan voor een lastig dilemma: zet je druk als Dembélé uitzakt, dan duiken de buitenspelers in de ruimte die hij laat; doe je dat niet, dan komt hij vrij op het middenveld. Een situatie waar veel ploegen geen adequaat antwoord op hebben.

Afbeelding 5: Dembélé laat zich voorafgaand aan de 0-1 tegen Arsenal uitzakken. Hij wordt niet onder druk gezet en steekt uiteindelijk Kvaratskhelia weg, waarna hij zelf de voorzet kan binnenlopen. (Bron: Ziggo Sport)

Al met al is dit PSG aan de bal een complexe ploeg, die via slimme patronen en exceptionele spelers erin slaagt om dominant te voetballen — volledig in lijn met trainer Enrique. Met name dankzij de intelligente middenvelders en het slim vrijspelen van de voorwaartsen komt PSG tot veel kansen.

Geen Mbappé betekent meer risico met druk zetten
Ook zónder bal kiest Enrique voor dominant voetbal, met de nodige risico’s. Vanaf het eerste moment dat een tegenstander achterin de bal heeft, wil Enrique maar één ding: hem zo snel mogelijk terugveroveren. Dit doet hij door overal op het veld koppeltjes te maken en dus eigenlijk volledig 1-op-1 te spelen. In de meeste gevallen kiest hij ervoor om één van de middenvelders — meestal Neves — door te schuiven, zodat Dembélé wordt ondersteund in het druk zetten.

In de wedstrijd tegen Arsenal koos Enrique er bijvoorbeeld voor om Hakimi door te laten stappen richting een van de middenvelders van Arsenal — in dit geval Declan Rice — een behoorlijk onorthodoxe manier van druk zetten. Zijn positie werd dan overgenomen door Marquinhos, die de linksbuiten moest opvangen. Zo staat het overal 1-op-1 op het veld. Belangrijk verschil met vorig seizoen is dat nu alle spelers meedoen, en er geen speciale rol meer gecreëerd hoeft te worden voor Mbappé. In voorgaande jaren slaagde PSG er hierdoor maar mondjesmaat in om druk te zetten.

Afbeelding 6: In de wedstrijd tegen Arsenal beweegt Hakimi helemaal het middenveld in om druk te zetten, waardoor Marquinhos tegenover de linksbuiten van Arsenal komt te staan. (Bron: Ziggo Sport)

In andere wedstrijden kiest Enrique ook voor 1-op-1 druk, maar dan vanaf de vleugel. Dan stapt één van de buitenspelers door richting de centrale verdediger, en stapt de back aan die kant agressief door richting de back van de tegenstander. Deze laatste variant is ook tegen Inter het meest waarschijnlijke scenario. Door met de twee buitenspelers en Dembélé de drie centrale verdedigers vast te zetten, en met Mendes en Hakimi tegenover de vleugelverdedigers van Inter te staan, ontstaat naar verwachting de gewenste druk.

Wanneer de druk niet slaagt, zakt PSG uiteindelijk terug op eigen helft in een 4-3-3- of 4-5-1-formatie, waarin veel gevraagd wordt van de buitenspelers in verdedigend opzicht. Toch is deze manier van druk zetten behoorlijk effectief: in de Champions League staat PSG dit seizoen bijna bovenaan op het gebied van PPDA (aantal passes van de tegenstander voordat de bal veroverd wordt), alleen Bayern scoorde beter.

Afbeelding 7: In de wedstrijd tegen Auxerre (dat ook met drie centrale verdedigers speelt) kiest Enrique reeds voor een aanpak waarbij de drie aanvallers bij de centrale verdedigers staan, en de backs door moeten dekken in de richting van de wingbacks van de tegenstander. (Bron: Viaplay)

Toch is dit niet zonder risico. In sommige wedstrijden waarin de tegenstander de druk weet te omzeilen, ontstaan er gaten in de verdediging van PSG. Vooral tegenstanders die veel positiewisselingen hanteren in een vroeg stadium kunnen PSG ontregelen, waardoor er ruimte ontstaat voor een omschakeling — een van de kwetsbaarheden van de Parijzenaren.

Afbeelding 8: In deze afbeelding is het druk zetten van PSG mislukt, waardoor Rice de ruimte krijgt om in te dribbelen, en er een gigantisch gat in de achterhoede van PSG ligt om een steekpass achter te geven. (Bron: Ziggo Sport)

Al met al is Enrique nog steeds een coach van de Barcelona-school: hoog druk zetten zit in het DNA van zijn ploeg, en daarin is PSG bijzonder succesvol. Tegelijkertijd schuilt er ook altijd een zeker risico in: wanneer de druk niet slaagt, ontstaan er gaten achterin.

Kwetsbaarheden en kansen in de omschakeling
Niet geheel verrassend is PSG ook kwetsbaar in de omschakeling na balverlies. De ploeg van Enrique staat vaak met veel spelers voor de bal gepositioneerd, waardoor er ruimte ligt voor de tegenstander. Vooral wanneer vlak voor de verdediging balverlies wordt geleden, zijn er kansen voor de tegenpartij om daarvan te profiteren. Tegelijkertijd heeft PSG met Hakimi een snelheidsduivel in huis, die in veel situaties met een enorme sprint alsnog de aanval weet af te wenden.

Afbeelding 9: Na balverlies van PSG op het middenveld liggen er voor de tegenstander grote ruimtes in de omschakeling, in dit geval is het direct 4-tegen-4 in een hele grote ruimte. (Bron: Viaplay)

In aanvallend opzicht is PSG na balwinst ook een extreem gevaarlijke ploeg. Bij balverovering kiest de ploeg van Enrique direct de aanval, omdat dat dé momenten zijn waarop de buitenspelers in een 1-op-1 kunnen komen — iets waarin zij excelleren. Op die momenten probeert PSG doelbewust te profiteren van de geboden ruimte.

Afbeelding 10: In dit geval heeft PSG juist de bal gewonnen op het middenveld, en krijgen ze enorm veel ruimte, waarvan uiteindelijk Kvaratskhelia profiteert. (Bron: Viaplay)

De ploeg van Enrique is een echte topploeg geworden, met in balbezit dominant voetbal en veel positiewisselingen. Tegelijkertijd nemen ze bij het druk zetten risico’s en stappen ze 1-op-1 door. Op die manier is PSG een behoorlijk complete ploeg geworden. Zaterdag moet de Franse kampioen de kers op de taart zetten en - eindelijk - de cup met de grote oren veroveren.