Analyse: Ajax van Ten Hag verdedigend stabiel, maar aanvallend zeer slordig

In negen wedstrijden behaalde het Ajax van Erik ten Hag zes overwinningen, twee gelijke spelen en één verliespartij. Voor een ploeg die de kampioensrace in leven moet houden, is dat teveel. Tegen sc Heerenveen speelden de Amsterdammers lange tijd opnieuw alles behalve overtuigend. Wat is er mis met Ajax en hoe zijn de onderliggende cijfers?

Door: Koen Bloks

Ten Hag is conform zijn visie altijd op zoek naar controle over wedstrijden, mét en zonder bal. In balbezit wil hij dat zijn ploeg met veel passes de wedstrijd regisseert en geduldig de aanval zoekt, tenzij er een countermogelijkheid ligt. Zonder bal moet zijn ploeg gevaarlijke zones rondom het doel afdekken en compact georganiseerd druk zetten met een overtal rondom de bal. Niet zonder resultaat: de nieuwe speelstijl brengt de ploeg veel meer defensieve stabiliteit dan het Ajax van trainer Marcel Keizer.

Tot deze conclusie kom je niet alleen na het bekijken van wedstrijden, maar ook het bestuderen van de Expected Goals. Expected Goals is een statistiek die draait om de waarde van een doelpoging. Voor elk schot in een wedstrijd wordt een waarde toegekend. Een hoge score betekent een schot vanuit een locatie waar de kans op een doelpunt groot is. Zo heeft een schot rond de penaltystip een hogere waarde dan een schot van ver buiten de zestien. Aangezien voetbal niet draait om balbezit - maar om het creëren van kansen en doelpunten - is dit een interessant gegeven om de statistieke sterkte van een ploeg te duiden.

Het aantal verwachte tegendoelpunten van het Ajax van Keizer stond na achttien wedstrijden op gemiddeld 1,13 per wedstrijd. In de eerste acht wedstrijden onder Erik ten Hag is dat aantal slechts 0,80 per wedstrijd. Ajax geeft over een hele wedstrijd dus weinig goede kansen meer weg. De keuze van Ajax voor Ten Hag betaalt zich in het verdedigend aspect uit.

Bijschrift: Het Ajax van Ten Hag underperformed in het maken van doelpunten ten opzichte van het aantal verwachte doelpunten (Expected Goals). Onder Keizer scoorde Ajax juist meer dan verwacht werd (3 om 2,83 gemiddeld).

Hoe anders is dat in aanvallend opzicht. Het aantal verwachte doelpunten per wedstrijd (xG) ligt bij Ajax onder Ten Hag rond de 2,7. Toch scoort de ploeg gemiddeld maar 1,75 doelpunten per wedstrijd. Een groot verschil tussen het verwachte en de werkelijkheid. Onder trainer Marcel Keizer maakte Ajax werkelijk nog gemiddeld drie doelpunten per wedstrijd, al lag de xG maar net iets hoger dan onder Ten Hag: slechts 0,16 verschil. Ajax creëert dus nog steeds voldoende goede kansen om bijna drie verwachte doelpunten per wedstrijd te maken.

Van leuk, creatief voetbal is vooralsnog echter te weinig sprake. Dit komt onder andere door de aanvalsopzet van de Amsterdammers. Er is te weinig dynamiek, bezetting en combinerend vermogen centraal op het veld. Ziyech is een bal eisende middenvelder die graag het spel wil regisseren, maar doet dit vaak rondom het blok van de tegenstander. Ook Schöne en Van de Beek zijn spelers die niet tussen de linies aanspeelbaar worden. Een veelgebruikt spelprincipe dat zou kunnen helpen is het zoeken van de derde man: het inspelen van de spits (diepe speler) met een middenvelder die eronder komt met gezicht naar het doel. Dit werd veel gebruikt onder Bosz, maar daar is wel bezetting onder de spits voor nodig. Ziyech, Schöne en Van de Beek staan te ver van de spits vandaan. Kansen na frivool combinatievoetbal zijn er voor het kritische Amsterdamse publiek slechts sporadisch.

Bijschrift: Ziyech verlaat zijn positie om het spel te regisseren. Er is centraal geen bezetting om de combinatie op te zetten. Dit gebeurt de Ajacieden te vaak waardoor het spel zich in ongevaarlijke zones afspeelt rondom het verdedigende blok.

Ten Hag hoeft in theorie niet te sleutelen aan de speelstijl omdat zijn ploeg elke wedstrijd veel meer goede kansen creëert dan de tegenstander. Alleen tegen Roda en Utrecht sloten de Amsterdammers de wedstrijd met slechts een kleine voorsprong op basis van Expected Goals af. In de overige wedstrijden haalde Ajax een grotere marge dan de tegenstander en was ruim de verwachte winnaar van de wedstrijd. De verliespunten zijn daarom vooral toe te schrijven aan missen van kansen.

Toch is bij vlagen de manier waarop deze kansen ontstaan niet de manier waar veel voetballiefhebbers graag naar kijken. Ook tegen Heerenveen had Ajax een voorzet en een rebound van een standaardsituatie nodig om de wedstrijd open te breken. Daar tegenover staan tegendoelpunten zoals die van Ödegaard en Linssen (afstandsschoten met een lage score bij Expected Goals) die het Ajax, dat dus ook een klein beetje pech heeft gehad, moeilijker maken dan ze het werkelijk hebben gehad.

Noot: de data (bron: Opta) van de wedstrijd tegen Heerenveen konden nog niet meegenomen worden in de analyse

Koen Bloks (26) is jeugdtrainer en oprichter van @LaptoptrainerNL. Voor VoetbalPrimeur kijkt hij naar de belangrijkste wedstrijden in binnen- en buitenland en probeert hij op een begrijpelijke wijze de theoretische kant van het voetbal te belichten.