Herboren Feyenoord onder de loep: het verschil tussen Stam en Advocaat

Nog niet één keer verloor Feyenoord onder leiding van Dick Advocaat een wedstrijd in de Eredivisie. Dat de trainerswissel - Advocaat verving Jaap Stam - effect heeft, mag dus een understatement worden genoemd. Maar wát is er speltechnisch veranderd in De Kuip?

Door Evert van Zoelen

We beginnen achterin, met Stam. Het belangrijkste verschil in speelwijze tussen Advocaat en Stam is het tactische plan tijdens het verdedigen. Stam wilde met Feyenoord aanvallend voetbal spelen. Tijdens momenten van balverlies hield dit in dat de Rotterdammers hoog druk zetten op de tegenstander.

Feyenoord liet de eerste bal vanaf de keeper op de centrale verdediger inspelen, waarna de spits met een booglijn druk zette. De buitenspeler aan de kant van de bal was verantwoordelijk voor de back en de buitenspeler aan de andere kant van het veld kwam naar binnen om de tweede centrale verdediger voor zijn rekening te nemen.

Het drukzetten van Feyenoord onder Stam. De spits (2), in dit geval Luis Sinisterra, geeft druk op de centrale verdediger met de bal. De buitenspeler aan de balkant (1) is verantwoordelijk voor de back, terwijl de buitenspeler aan de andere kant (3) naar binnen toe komt. De middenvelders spelen vanuit man-oriëntaties. Bron: FOX Sports.

In augustus was José Mourinho nog werkzaam als analist voor de Engelse televisie. Na de wedstrijd tussen Manchester United en Chelsea stelde hij: "Als je tegenwoordig naar goede teams kijkt, zie je dat ze allemaal compact verdedigen. Het lage blok is meer verdedigend, het hoge blok is meer aanvallend, meer agressief, maar áltijd een blok. Het is gewoon een basisprincipe dat je compact moet verdedigen."

Dit is waar het voor Feyenoord onder Stam vooral misging. Op het moment dat je als elftal besluit om hoog druk te gaan zetten, dan is het een vereiste dat je met het gehele elftal vooruit stapt. Dus aanvallers die drukzetten, middenvelders die kort op hun tegenstander zitten, verdedigers die een hoge laatste lijn aanhouden en zelfs een keeper die bijsluit.

Bij Feyenoord stapten de aanvallers wel constant door naar voren, maar sloot vooral de laatste lijn helemaal niet aan. Dit heeft als resultaat dat het speelveld te lang wordt en er grote ruimtes ontstaan op het middenveld.

De voorste spelers bij Feyenoord stappen vooruit om druk te zetten, maar de achterhoede sluit niet aan. Daardoor kan Fortuna een vrije speler tussen de linies vinden. Bron: FOX Sports.

De afstand tussen de linies is te groot bij Feyenoord. De aanvallers zetten hoog druk terwijl de laatste lijn juist naar achteren loopt. Dit leidt ertoe dat er een grote ruimte op het middenveld achterblijft en ADO vrij gemakkelijk de tweede bal kan oppakken. Bron: FOX Sports.

Eenzelfde probleem deed zich voor als Feyenoord zich terugtrok op eigen helft. Onder Stam verdedigde Feyenoord in een man-georiënteerde 4-1-4-1. Ook hierbij liep Feyenoord vaak tegen het probleem aan dat de linies te ver uit elkaar stonden. Zeker wanneer de controleur van Feyenoord uit positie getrokken werd, lag er erg veel ruimte voor de tegenstander om uit te buiten.

Renato Tapia is als controleur zijn tegenstander gevolgd. Hij wordt uitgespeeld en er ligt meteen een groot gat in het middenveld. Bron: FOX Sports.

Er is teveel ruimte tussen de linies bij Feyenoord. ADO kan gemakkelijk een speler tussen de linies aanspelen zonder dat iemand van Feyenoord in staat is om gelijk druk op hem te zetten. Bron: FOX Sports.

Verdedigend - Advocaat
Onder Advocaat doen bovenstaande problemen zich nog steeds weleens voor. Wanneer Feyenoord doorjaagt op de keeper van de tegenstander, gebeurt het nog regelmatig dat er niet goed wordt aangesloten en er gaten tussen de linies komen. Advocaat heeft dit probleem echter grotendeels opgelost door er vaak voor te kiezen om geen hoge druk meer te zetten. In plaats daarvan zakt Feyenoord gelijk in in een 4-1-4-1 formatie rond de middencirkel.

De 4-1-4-1 formatie van Advocaat verschilt niet veel van die van Stam. De belangrijkste verandering die Advocaat heeft doorgevoerd is dat de laatste lijn hoger blijft staan, waardoor de linies compacter op elkaar blijven. Dit zorgt ervoor dat wanneer een speler van de tegenpartij zich tussen de linies aanbiedt en ingespeeld wordt, er eigenlijk altijd wel een speler is die in staat is om gelijk druk op hem te zetten.

De 4-1-4-1 onder Advocaat, met als belangrijkste verschil dat je links in beeld nog de laatste lijn kan zien. Daardoor staat Feyenoord compacter bij elkaar en is het voor de tegenstander lastiger om spelers tussen de linies in te spelen. Bron: FOX Sports.

Aanvallend - Stam
In balbezit volgde Stam enkele 'moderne' ontwikkelingen die we bij veel Europese topploegen zien op dit moment. Tijdens de opbouw schoven de backs allebei hoog door en trokken de buitenspelers naar binnen, daarbij zakte de middenvelders uit in de ruimtes tussen de centrale verdedigers en de backs om de opbouw te ondersteunen.

De middenvelders (1, 2, 3) zijn uitgezakt in de ruimtes tussen de centrale verdedigers en de backs. Ridgeciano Haps staat als linksback al hoger, Rick Karsdorp staat in dit beeld nog iets te laag. Het enige probleem in dit specifieke beeld is dat alle middenvelders zich voor de eerste pressinglinie van de tegenstander bevinden, waardoor het lastig is om spelers tussen de linies te bereiken. Bron: FOX Sports.

Daarnaast was bij Feyenoord een duidelijk gebruik van de zogenaamde half spaces zichtbaar. Wanneer de back mee opkwam koos hij ten opzichte van de buitenspeler vóór hem positie. Staat de buitenspeler breed, dan koos de back positie aan de binnenkant. Trok de buitenspeler naar binnen, dan bleef de back aan de buitenkant.

Een ander voorbeeld is de rotatie die vaak op links zichtbaar was. Hierbij zakte de middenvelder uit, ging de back hoger staan en kwam de buitenspeler aan de binnenkant in de bal.

Feyenoord maakt gebruik van half spaces onder Stam. Luciano Narsingh (1) staat als buitenspeler in de buitenste baan, daarom komt Karsdorp (2) mee op in de half space. Bron: FOX Sports.

Aanvallend - Advocaat
Advocaat kiest voor een iets pragmatischere opbouw. Op het moment dat de tegenstander Feyenoord hoog vast zet, wordt er niet gekozen om toch te proberen op te bouwen - zoals onder Stam vaak wel de eerste keuze was - maar wordt er een lange bal richting de spits gespeeld, waarna er vanuit de tweede bal gevoetbald wordt. 

De opbouw wordt gedaan door de twee centrale verdedigers met kort daarvoor twee middenvelders ter ondersteuning. Alleen de back aan de kant van de bal komt mee op, de andere back komt weer op lijn met de centrale verdedigers om de restverdediging te beheren. Daarover later meer. De middenvelders spelen veel meer vanuit hun originele positie, waarbij Leroy Fer en Jens Toornstra vaak de middenvelders zijn die wat dichter bij de centrale verdedigers staan opgesteld om de opbouw te ondersteunen, terwijl Kökcü - of Oguzhan Özyakup tegen FC Emmen - de middenvelder is die meer de loopacties in de diepte mag maken.

Advocaat kiest veel meer voor positiewisselingen vanaf de buitenspelers. Zij kunnen ofwel wisselen met een middenvelder, ofwel met een back.

Feyenoord onder Advocaat: de back aan de kant van de bal komt mee op, de andere back blijft laag. Bron: FOX Sports.

Positiewisseling tussen de back en de buitenspeler. Steven Berghuis komt in de bal en neemt zijn tegenstander mee, dit trekt ruimte voor Lutsharel Geertruida om in te duiken. Bron: FOX Sports.

Omschakelingen - Stam
Zoals te verwachten bij een aanvallendere visie zoals die van Stam, was het de bedoeling dat Feyenoord meteen na balverlies collectief druk op de bal zou zetten om hem meteen terug te veroveren. Tegen kwalitatief zwakkere tegenstanders was dit ook zeker effectief in bepaalde fases van een wedstrijd. Echter, in de tweede helft als spelers moe werden waren ze vaak niet in staat om gelijk druk op de bal te krijgen. Doordat Stam ervoor koos om met veel spelers voor de bal te spelen, leidde dit vaak counters voor de tegenpartij in.

Een ander probleem dat zich vaak voordeed had te maken met de veldbezetting tijdens het balbezit. Als je als team meteen na balverlies druk wilt zetten, is het van belang dat je al tijdens de fase van balbezit jezelf zo positioneert dat je in staat bent om die druk te kunnen geven. Guardiola hanteert bij zijn teams bijvoorbeeld de 15-passes regel. Deze regel houdt in dat zijn ploeg na een balverovering eerst de bal 15 keer naar elkaar moet overspelen voordat ze een aanval opzetten. Deze 15 passes zijn nodig, zodat het elftal weer goed staat om meteen druk te kunnen zetten mochten ze de bal tijdens de aanval verliezen.

Het probleem waar Stam bij Feyenoord tegenaan liep is dat Feyenoord niet genoeg kwaliteit in de selectie heeft om met positiespel de bal voor langere tijd in de ploeg te houden en zo een aanval op te zetten. Daardoor stond het elftal vaak niet goed opgesteld wanneer de bal verloren werd en was het drukzetten na balverlies niet voldoende. Dit leidde vaak tot counters van de tegenpartij, waarbij de centrale verdedigers van Feyenoord geïsoleerd rond de middenlijn stonden.

Omschakelingen - Advocaat
Advocaat houdt tijdens het aanvallen meer spelers achter de bal. Dit maakt het voor tegenstanders lastiger om meteen een counter op te zetten na balverovering. Waar bij Stam eigenlijk alleen de twee centrale verdedigers nog achterbleven, kiest Advocaat ervoor om de twee centrale verdedigers, de verste back én het liefst nog een middenvelder achter de bal te houden.

Wanneer de bal verloren wordt zet Feyenoord ook niet meteen druk op de bal. De Rotterdammers proberen vooral om de dieptepass eruit te halen, terwijl de rest van het elftal zich weer organiseert achter de bal.

Concluderend is het Feyenoord-spel onder Advocaat iets minder aanvallend, maar daardoor wél een stuk stabieler geworden. Minder dreiging, meer zekerheid. Opvallend is wel dat als er puur naar de statistieken gekeken wordt, er eigenlijk helemaal niets veranderd is. Dus de vraag blijft: is Advocaat echt een betere trainer? Of heeft Feyenoord op dit moment op te grote voet?