Twaalf jaar play-offs in Eredivisie: nog vijf levels voordat miljoenenjacht begint

Feyenoord, FC Utrecht, FC Groningen, Heracles Almelo, Sparta en Fortuna Sittard gaan spannende weken tegemoet: zij zijn - met nog drie speelrondes voor de boeg - nog in de race voor de play-offs om Europees voetbal. Vier uitverkorenen mogen nog een weekje door na de laatste reguliere speelronde op 16 mei, één van hen begint eind juli alweer aan de Conference League-voorrondes. De winnaar van de play-offs is dus sowieso verzekerd van een korte zomervakantie, maar wat levert het winnen van het seizoenstoetje verder op? VoetbalPrimeur belicht het fenomeen 'play-offs' van verschillende kanten. In deel drie van dit drieluik: de financiële belangen van het seizoenstoetje.

Bescheiden inkomsten, bescheiden uitgaven
De jaarverslagen van recorddeelnemer FC Groningen - tijdens acht van de elf edities was De Trots van het Noorden van de partij - leveren interessante inzichten op in de financiële consequenties van de play-offs. Na het seizoen 2014/2015 werd de balans opgemaakt. 'De wedstrijd in de 2e voorronde van de Europa League tegen Aberdeen leverde bijna € 0,3 miljoen aan recette-inkomsten op. Daar staat tegenover dat, in tegenstelling tot het voorgaande seizoen (2013/2014, FC Groningen won toen het seizoenstoetje, red.), de play-offs in het seizoen 2014/2015 niet werden gehaald (lagere opbrengsten € 0,25 miljoen).'

Even verderop: 'De overige bedrijfslasten zijn met circa € 0,5 miljoen toegenomen ten opzichte van het voorgaande seizoen. De organisatiekosten van de wedstrijden in de Europa League, alsmede de drie thuiswedstrijden in het KNVB-bekertoernooi waren hiervan deels de oorzaak (€ 0,1 miljoen).' Met andere woorden: het deelnemen aan de play-offs en de Europese voorronden brengt dus een bescheiden aantal extra inkomsten én uitgaven met zich mee.

Start van het Conference League-tijdperk
Uiteraard kan het een en ander gecompenseerd worden met extra inkomsten uit Europees voetbal. Maar in de voorrondes van de Europa League - waar de winnaars van de play-offs meestal stranden - is het bepaald geen vetpot: de premies voor deelname variëren tussen twee en drie ton per voorronde, terwijl de startpremie voor de groepsfase 2,92 miljoen euro bedraagt. Maar het is in de afgelopen twaalf jaar dus maar één keer gebeurd dat een play-offwinnaar zo ver is gekomen in Europa.

Komend seizoen komt de winnaar van het Eredivisie-extraatje in de nieuwe Conference League terecht en moet het drie voorrondes overleven voordat de poulefase in zicht komt. De UEFA heeft nog niets losgelaten over de prijzenpot in het derde toernooi van Europa. Maar het zou niet meer dan logisch zijn als de miljoenenjacht ook in dit toernooi pas ná de voorrondes begint. Alle vier de deelnemers aan de play-offs moeten dus vijf levels overleven voordat het grote geld in zicht komt: de halve finale en finale van de play-offs, plus de tweede, derde en vierde Conference League-voorronde.

Play-offs in lege stadions?
Ook de inkomsten uit de play-offs zelf zullen dit seizoen tegenvallen. Eerder deze week concludeerden we al dat play-offwedstrijden zelden in uitverkochte stadions gespeeld werden: dat zal dit seizoen niet anders zijn. De pilot met publiek is vooralsnog beperkt gebleven tot één Eredivisie-speelronde. Mag er tijdens de play-offs wel weer een gelimiteerd aantal fans naar de stadions of wordt de strijd om het laatste Europese ticket voor lege tribunes gespeeld?

Van de recette-inkomsten moeten de deelnemende clubs het dus niet hebben. Daar komt nog bij dat de play-offs in afgeslankte vorm afgewerkt worden: één wedstrijd per ronde in plaats van een heenduel en een return. Alle vier de clubs lopen hierdoor één of twee wedstrijden aan tv-exposure mis. De thuisspelende clubs (volgens de huidige standen zijn dat Feyenoord en FC Utrecht in de halve finales) draaien bovendien op voor de kosten van het organiseren van de wedstrijden: stadionhuur, beveiliging, verlichting, et cetera.

In principe wordt de netto-opbrengst van de wedstrijd verdeeld tussen de thuis- en uitspelende clubs, valt te lezen in de competitiereglementen van de KNVB. Begin april is er echter een voorbehoud aan deze reglementen toegevoegd, heeft de voetbalbond desgevraagd aan VoetbalPrimeur laten weten. Hierin houdt men rekening met het feit dat de wedstrijden in lege stadions gespeeld moeten worden. 'Alsdan komt het financiële resultaat van de wedstrijd toe aan de thuisspelende club', aldus de KNVB. Een klein doekje voor het bloeden dus voor de thuisclub.

Conclusie
Tijd om de balans op te maken na ons drieluik: zijn de play-offs om Europees voetbal een succesvol concept geweest tijdens de voorbije twaalf jaar? Afgaande op de bevindingen van ons onderzoek zijn er genoeg argumenten om deze vraag met nee te beantwoorden: vroege uitschakelingen in Europa, verval in de Eredivisie, relatief lage toeschouwersaantallen en een niet zo grote prijzenpot, zeker in dit coronaseizoen. Goede prestaties in de play-offs hebben bovendien geen invloed op de verdeling van de tv-inkomsten op lange termijn. De tienjarige ranking die hiervoor bepalend is, wordt immers opgemaakt op basis van de competitiestanden. Als je zo redeneert, kan een club beter vijfde worden en stranden in de play-offs dan achtste worden en de play-offs winnen.

Maar het zou te kort door de bocht zijn om te stellen dat de play-offs geen enkele toegevoegde waarde hebben. De Eredivisie heeft van oudsher vier topclubs, maar mag slechts vijf clubs Europa in sturen: dankzij de extra mini-competitie blijft het toch spannend tot het einde van het seizoen, ook voor de clubs in de middenmoot. Nummer tien Fortuna Sittard bijvoorbeeld is nog altijd in de race voor Europees voetbal, met nog drie speelrondes te gaan. Zonder play-offs zouden alleen de eerste vier, vijf plekken ertoe doen en had een groot aantal clubs allang nergens meer om gespeeld.

Voor de fans die onze enquête hebben ingevuld, hebben de play-offs bovendien toegevoegde waarde als tv-evenement. De achterban van de top-vier loopt minder warm, maar de fans van de subtop- en middenmootclubs zijn een stuk enthousiaster. En misschien worden ook de Europese vooruitzichten beter, nu de winnaar van de play-offs de Conference League in gaat, in plaats van de Europa League. En ook niet onbelangrijk: als we terugdenken aan het vorige voorjaar, zijn we allang blij met iedere bal die rolt...

Lees ook deel één en twee van deze serie: de historische context van de play-offs en hoe kijkt het grote publiek naar dit concept?

(Hein Nooijens/VoetbalPrimeur)