Gekke regel zit Kuipers en Makkelie in de weg: "Riekt naar onrechtvaardigheid"

Voormalig topscheidsrechters Mario van der Ende en Dick Jol pleiten voor een verandering van de spelregels. Danny Makkelie en Björn Kuipers werden tijdens de halve finale en de finale van het EK in de weg gezeten door regelgeving. Achteraf werden ze bekritiseerd omdat hun beslissing niet teruggedraaid kon worden door de VAR.

Makkelie ging in de halve finale tussen Engeland en Denemarken in de fout met het veelbesproken penaltymoment rond Raheem Sterling, terwijl Jorginho in de finale aan rood ontsnapte na een charge op Jack Grealish. Achteraf ontstond er veel discussie over die momenten. De officiële regel luidt dat de VAR niet in mag grijpen als er enige vorm van contact is. Van der Ende en Jol willen dat die regel zo snel mogelijk aangepast wordt. De VAR moet volgens hen de eindverantwoordelijke worden, in plaats van de scheidsrechter.

"Ik heb dat vanaf het begin al gezegd: de VAR moet eindverantwoordelijk zijn", zegt Van der Ende tegen VoetbalPrimeur. "Een politieagent bekeurt een hardrijder en de rechter bepaalt vervolgens de straf. Ik vind dat dit hier ook moet. Dan krijg je geen afhankelijkheidsrelatie. Pol van Boekel (tijdens het EK actief als VAR, red.) is een paar keer naar het buitenland geweest met Kuipers. Dat is niet meer alleen een professionele band, ook een vriendschappelijke. Als VAR heb je zestien tot achttien camera's tot je beschikking, dus alle informatie is voor jou. Dit riekt naar onrechtvaardigheid."

De VAR heeft de afgelopen jaren aan geloofwaardigheid en populariteit ingeboet, maar dat kwam vooral door onduidelijkheid over de regelgeving: wanneer mag een VAR wel of niet ingrijpen? Van der Ende acht de VAR heilig, mits het systeem gebruikt wordt zoals het bedoeld is. "Ook op het EK was het niet altijd correct. De keren dat de scheidsrechters naar de kant zijn geroepen, hebben ze altijd het advies van de VAR overgenomen. En dat waren niet de minsten."

Ook de betere scheidsrechters hebben de VAR nodig, concludeert hij. "Het waarnemingsniveau van de scheidsrechter is gewoon niet waterdicht. Het gaat er nog steeds om dat het spel zo zuiver mogelijk wordt. Misschien dat ze daar in 2054 eens over gaan vergaderen", zegt Van der Ende met een cynische ondertoon. "Voetbal kan anno 2021 niet meer zonder de VAR, dus maak het dan eindverantwoordelijk."

Regelgeving zat Makkelie in de weg
De VAR mocht niet ingrijpen omdat Makkelie zelf contact waargenomen heeft. De regelgeving zat hem dus in de weg. "Ja, en dat is natuurlijk absurd. Daarom zeg ik: maak de VAR eindverantwoordelijk. Je moet ook zorgen dat de beste VARs actief zijn. Ook nu zien we dat het daaraan ontbreekt. In de Eredivisie is dat iedere week een discussie. Op het EK was een aantal VARs waarvan ik dacht: leuk dat je erbij bent, maar wat doe je hier? Je moet de beste VARs hebben, een kleine groep experts waardoor de uniformiteit groter wordt. Het is ja of nee, zo simpel is het."

Jol sluit zich bij Van der Ende aan. Ook hij ziet graag een aanpassing in de regels. "Het optreden van de VAR, zowel op het EK als nationaal, is heel onbevredigend. De regel dat de VAR niet mag reageren als de scheidsrechter contact heeft geconstateerd is natuurlijk te belachelijk voor woorden. De scheidsrechter heeft één waarneming, de VAR heeft er meerdere. Het is toch te gek voor woorden?"

Jol en Van der Ende pleiten daarnaast voor meer 'onafhankelijkheid': videoscheidsrechters die geen persoonlijke binding met de scheidsrechter hebben. Het valt ze op dat scheidsrechters ook privé goed met elkaar op kunnen schieten en dat zou afhankelijkheid en vooringenomenheid in de hand kunnen werken. "Ik zou als scheidsrechter geen landgenoot als VAR willen hebben, maar een neutrale", zegt Jol. "Ik wil geen 'vriendje' boven hebben zitten. Zet de beste VAR op de beste wedstrijden en geen 'vriendje'. En nationaal zie je videoscheidsrechters die in de hiërarchie lager staan. Die gaan Makkelie of Kuipers echt niet terug roepen. Dat moet je niet hebben."

"Het zijn momenten waarop de VAR de scheidsrechter moet dwingen: ga kijken, je zit niet goed", vervolgt Jol. "Ze gaan de regel nu waarschijnlijk aanpassen. Dat moet ook, want de belangen zijn ongelooflijk groot. Het is te klef, te pamperig, dat kan in principe niet. Het is topsport. Daar moet een onafhankelijk iemand zitten. Dan is er geen belangenverstrengeling en is het geen oude jongens krentenbrood. Ik heb gewoon liever afstand. Het is nu veel te knus en te gezellig. Vorige week zaten ze nog samen te barbecueën met de familie. Wat een knuffelaars, zeg. Die gaan elkaar niet de waarheid zeggen en aanpakken."

Van der Ende doet in zijn ogen noodzakelijke aanbevelingen voor het optimaliseren van de VAR. Hij ziet liever geen dubbelfunctie van VAR of scheidsrechter en wil een 'hoogwaardige, specifieke VAR-opleiding voor een kleine groep experts'. "Dat vergroot de kans op uniformiteit en verkleint de kans op willekeur. En we moeten afstappen van de werkwijze dat de VAR ook een actieve scheidsrechter moet zijn."

"Daarnaast moet er een gelijk aantal camera's in de stadions hangen, zeker op de doellijnen en op de lijnen van het strafschopgebied. Het moet ook allemaal een stuk sneller en geen marges meer van bijvoorbeeld tien centimeter", zegt Van der Ende, die bij VAR-momenten de beelden op het stadionscherm wil zien met uitleg van de scheidsrechter of vierde official. Ook zou hij ploegen de kans willen geven om zelf één of twee momenten per helft aan te vragen, zoals bij hockey en tennis al lange tijd gebruikelijk is. "En laten we ook een discussie voeren over zuivere speeltijd."

'UEFA mag zich achter de oren krabben'
Van der Ende is verder niet bepaald onder de indruk van het niveau van de scheidsrechters op dit EK. Hij kijkt kritisch naar de besluitvorming van de UEFA. "Het is ook dit toernooi weer gebleken dat het verschil tussen goed en de onderlaag veel te groot is. Een goede scheidsrechter laat het spel beter verlopen en de spelers beter functioneren, maar ik heb er te veel gezien van matig niveau. Als UEFA mag je je achter de oren krabben dat het verschil onderling zo enorm groot is als je achttien scheidsrechters uitnodigt."

"Ze willen ook zoveel mogelijk landen tevreden houden, dat is te gek voor woorden", vervolgt hij. "Toen ik een EK floot, waren het maar 31 wedstrijden. Ze hadden 25 scheidsrechters uitgenodigd om zoveel mogelijk landen tevreden te stellen. Die politiek is er nog steeds. Ik noem dat stenentijdperkdenken. Simon & Garfunkel hebben een liedje: 'Keep The Customer Satisfied'. In die context zoek ik het nog steeds. Bij grote organisaties als de UEFA, FIFA of de KNVB zitten traditionalisten, geen out-of-the-box-denkers."

Jol sluit zich daarbij aan. "Het is vriendjespolitiek, iedereen te vriend willen houden. Dat kan gewoon niet. Als straks drie Duitsers top fluiten, moet je die ook af kunnen vaardigen. Dat was dertig jaar geleden ook al zo, nu nog steeds. Het is zo klef. Het gaat niet meer om kwaliteit, maar om wie je kent."

(Tim van Duijn/VoetbalPrimeur)