Laatste keer Ten Hag versus Schmidt: zó kunnen Ajax en PSV elkaar pijn doen
PSV en Ajax gaan zondag in Rotterdam uitmaken wie de 103de finale van de KNVB Beker wint. Blijft Roger Schmidt vasthouden aan vier verdedigers? En gaat Erik ten Hag een konijn uit de hoge hoed toveren? VoetbalPrimeur analyseert de vorige edities van Ajax-PSV.
Door Koen Bloks
PSV in drie gedaantes
Dat Ajax niet in beste vorm steekt, moge duidelijk zijn. De Amsterdammers vochten zich de laatste vijf weken steeds naar een nipte overwinning en werden door Benfica uitgeschakeld in de Champions League. Maar alsnog weet elke trainer die tegen Ajax aantreedt: grote periodes in een wedstrijd speel je zonder bal. Daarom is het interessant om te zien wat Schmidt in deze fases bedenkt voor zijn ploeg.
De derde - en laatste - keer dat PSV en Ajax elkaar dit seizoen troffen (in Eindhoven op 24 januari) werd het 1-2 door een omstreden goal van Noussair Mazraoui. Schmidt koos die middag voor een 4-4-2-formatie met een ruit op het middenveld, waarbij Ajax hoog werd opgevangen zonder pressing op de bal te geven.
In de eerste editie van dit seizoen - 4-0 voor PSV in de strijd om de Johan Cruijff Schaal - gebruikte Schmidt een 'vlakke' 4-4-2 formatie, met als verschil dat er wél pressing op de bal werd gegeven. In editie twee van het lopende seizoen (5-0 zege Ajax) probeerde PSV ook vanuit een 'vlakke' 4-4-2 formatie te verdedigen. Maar opnieuw met een verschil: hoog opvangen, maar geen intensieve pressing op de bal.
De drie varianten van PSV in beeld: PSV wil in de eerste ontmoeting Ajax tot een lange bal dwingen en dekt van achteruit door. In editie twee dwingt PSV - ingegeven door de blessures van Cody Gakpo en Noni Madueke - Ajax liever naar de flank. In de laatste wedstrijd zet PSV het midden dicht met twee lijnen van drie spelers. Bron: ESPN
Intenties van Ajax
Het is in PSV's voordeel dat Ajax niet precies weet hoe de Eindhovenaren zullen aantreden. Aan de andere kant zal Ten Hag met vertrouwen naar zijn opbouw kijken. Ajax heeft voetballend vermogen achterin en koppelt dat aan veel richtpunten voor de bal; een dodelijke combinatie tegen organisaties die even niet goed staan. In de laatste editie moest er nog wel een kleine wijziging aan te pas komen om de opbouw te verlossen van verticale lijnen met PSV-aanvallers. Daarna speelde Ajax vaker door de organisatie heen dan PSV lief is.
Martinez speelt met de pass naar Blind veel spelers uit door de goede positionering van de linksback. Blind kan op zijn beurt het hele middenveld uitspelen met één pass. Voetballend vermogen + veel richtpunten voor de bal = potentieel gevaar. Schmidt koos daarom in de laatste editie (zie onder) voor een andere opzet: de 4-4-2-ruit met een hoge Götze (nummer 10). Bron: ESPN
Ten Hag verwachtte PSV in een andere formatie en daarom was een wijziging nodig om beter te kunnen opbouwen. Ook daarna wist Ajax vaak de passing naar tussen de linies te vinden, dan wel via de 'escape route'. Bron: ESPN
Antwoord op watermerk Ajax
Vanuit de 'escape route' - dat wil zeggen: passing tussen de linies via spelers aan de buitenkant - is het een kleine stap naar het watermerk van Ajax' Ten Hag. Door tegelijkertijd alle stroken op het veld aan te vallen wordt een verdediging van de tegenstander uit elkaar getrokken. En precies om deze reden treft Ajax vaak tegenstanders in een 5-3-2/5-4-1 formatie of variant in de laatste lijn. Zo houdt een tegenstander meer bezetting. Bekijk hieronder waarom deze positionering zo effectief is.
Ajax brengt de bal naar de buitenkant. De backs van PSV stappen horizontaal door, waarna Ajax de halfspace aanvalt via een buitenspeler aan de binnenkant. Dit lokt de centrale verdediger naar de buitenkant. Resultaat: PSV heeft nog maar één centrale verdediger tegen Sebastién Haller en/of Brian Brobbey in het centrum staan. Bron: ESPN
En ook in bovenstaande situatie weet Ajax te scoren, via Steven Berghuis, met nog maar één centrale verdediger in het midden. Het is niet noodzakelijk om met vijf verdedigers te spelen, maar het moet wel duidelijk zijn wie op welk moment de openingen in het centrum verdedigt. Bron: ESPN
Dit moet PSV in balbezit beter doen
Na de klinkende zege in de strijd om de Johan Cruijff Schaal ging PSV tweemaal onderuit. Uiteraard moeten de Eindhovenaren een antwoord formuleren op het aanvallende spel van Ajax om weer als winnaar uit de strijd komen. Of Schmidt daadwerkelijk zal kiezen voor een optie met vijf verdedigers, is nog niet duidelijk.
Maar ook in aanvallend opzicht moet het beter. PSV kan gebruikmaken van de koppeltjes die Ajax maakt op het middenveld en de Amsterdamse drang om één-op-één door te dekken. Door middel van horizontale positiewisselingen en veel spelers voor de bal liggen er mogelijkheden om Ajax pijn te doen. Ook liggen er mogelijkheden vanuit de omschakeling. Maar wanneer PSV het op een andere manier wil doen, heeft het richtpunten vóór de bal nodig. En dat is niet wat Schmidt in elk duel tegen Ajax probeerde.
In de Johan Cruijff Schaal speelt het elftal van Schmidt met meer richtpunten voor de bal dan de andere wedstrijden. Dit levert een aantal gevaarlijke momenten op. Via Philipp Max komt PSV in balbezit achter de koppeltjes van Ajax. Bron: Bron: ESPN
Ajax wil graag volgen van achteruit en creëert daardoor een enorme opening in de defensie, waarin PSV goed doorbeweegt. Met Edson Álvarez staat er weliswaar een betere bewaker van het fort op het veld, maar ook hij heeft zijn beperkingen, zoals bij de 1-1 van Mario Götze uit editie drie. Bron: ESPN
Koen Bloks (30) is oprichter van Tactical Base - een uitgebreid voetbal e-learning programma voor trainers. Eerder werkte hij voor PSV en Willem II als tactisch analist, nu begeleidt hij profspelers bij hun cognitieve en tactische voetbal ontwikkeling.