Waarom 'ultra-aanvallende' tactiek Ajax op kan breken tegen Real Madrid

Ajax won afgelopen zaterdag met 6-0 in eigen huis van VVV-Venlo. Een dikverdiende zege in een wedstrijd waarin de thuisclub pas in de tweede helft op stoom kwam. De eerste helft was niet goed. VVV kon nog te vaak een gevaarlijke counter plaatsen. In deze analyse lees je over het grootste manco van Ajax: de omschakeling van aanvallen naar verdedigen.

 Door Koen Bloks

Beeldmateriaal van momenten dat VVV-Venlo in potentie gevaarlijk kan worden, is er in overvloed. In deze analyse lees je hoe het komt dat Ajax vaak in dit soort situaties terechtkomt.

De ploeg van Erik ten Hag had nog te vaak de transitie van aanvallen naar verdedigen niet op orde. Dit kwam voort uit de manier van aanvallen van Ajax. Wanneer de Amsterdammers gingen opbouwen, werden de backs ver naar voren en tegen de zijlijn gepositioneerd. Dit gaf Frenkie de Jong de gelegenheid om uit te zakken aan de linkerkant van het veld. Donny van de Beek koos als meest aanvallende middenvelder positie naast de spits. Op deze manier kregen Dusan Tadic en Hakim Ziyech gelegenheid om in het middenveld aan de bal te komen. Het resultaat: middenvelders die opbouwden, ruimtes bij de backposities en veel spelers vóór de bal. Hoe een ploeg reageert bij het verdedigen, komt voort uit de manier van aanvallen.

De opbouw van Ajax in beeld: Frenkie de Jong is de voornaamste opbouwer. De spelmaker kan aan de bal komen door het dieplopen van de linksback (Nicolas Tagliafico vult de rol van linksback nog hoger in dan Daley Sinkgraven; waarschijnlijk omdat de Argentijn minder de behoefte heeft om aan de bal te komen). Van de Beek is in de weergave op zoek naar ruimte om diep te lopen, Tadic en Ziyech komen op dat moment in de bal.

Wanneer er gesproken wordt over de restverdediging van Ajax, kan de naam van Peter Bosz niet uitblijven: een trainer die bijna alleen maar bezig is met het organiseren van de restverdediging. Het doel is om de tegenstander bij het eigen doel vast te zetten en daar 90 minuten in te volharden. Bosz controleert de transitie van aanvallen naar verdedigen door in de eerste plaats 'logisch' op te bouwen. Dit gebeurt door met een gestructureerde speelstijl aan te vallen: spelers hebben weinig ruimte om te zwerven over het veld en blijven tot ver op de helft van de tegenstanders met veel spelers achter de bal. Het is zelfs verboden voor de middenvelders om zijwaarts te zwerven. Op deze manier staan er altijd drie middenvelders met korte onderlinge afstanden in het midden van het veld.

Dat is een groot verschil met de visie van Ten Hag: Ajax heeft in veel situaties liefst zeven tot acht spelers vóór de bal en er wordt veel ruimte tot eigen initiatief toegestaan. Ook worden onder Ten Hag gemiddeld veel meer hoge voorzetten gegeven per wedstrijd. Een speelstijl met korte passes geeft meer controle over de bal dan een team dat de hoge bal gebruikt. Deze aspecten zorgen ervoor dat Ajax meer in omschakelmomenten terechtkomt. Door de vrijheden die de spelers van Ajax krijgen (en de aanvallende drive van veel spelers) is het per aanval maar de vraag welke speler aan de bezetting rondom het strafschopgebied denkt. Doordat deze discipline ontbreekt, lukt het de Amsterdammers niet om de transitie naar verdedigen te controleren.

Een afgeslagen hoge voorzet of pass door het centrum komt vaak rondom het strafschopgebied terecht. Het oppikken van deze 'tweede bal' is dankzij een mager bezette restverdediging in de blauwe vakken een lastige klus. Ajax heeft veel aanvallend denkende spelers die graag combinaties opzetten en diep lopen. Met alle gevolgen van dien.

Ook speelt het Ajax van Ten Hag veel passes door het centrum van het veld. Door de drukke bezetting vóór de bal (met eigen spelers en die van de tegenstander) zijn de ruimtes erg klein. Het is daarom in veel situaties niet gemakkelijk om in balbezit te blijven. Een kleine onnauwkeurigheid kan fatale gevolgen hebben in de omschakeling. Na balverlies is in de meeste situaties Lasse Schöne - van alle spelers die achter de bal staan - de speler die het dichtst bij de bal staat. Schöne is niet de meest wendbare en snelle speler om direct druk te kunnen zetten, waardoor de effectiviteit van snelle pressie te wensen over laat.

Vanzelfsprekend is het makkelijker pressie spelen als je naar een speler toe moet rennen dan wanneer je er achteraan moet. Dat is de reden dat Bosz hamert op het achter de bal blijven van veel spelers. Dat maakt de kans op het heroveren van de bal gemakkelijker. Een ander bijkomend voordeel van spelers achter de bal is het eruit halen van de passlijnen naar voren. Bij het Ajax van Ten Hag is alleen Daley Blind in staat om dit te doen, door voor de spits van de tegenstander te spelen. Matthijs de Ligt speelt er dan achter. Teveel middenvelders spelen ver van het midden af (Tadic en Van de Beek gaan diep, Ziyech en De Jong zwerven) en kunnen daarmee een pass naar voren niet afschermen.

Ajax speelt veel passes door het centrum van het veld in druk bezette zones. Na balverlies stormen de aanvallers van de tegenstander in de zones van Ajax’ backs. De effectiviteit van snelle pressie laat te vaak te wensen over: veel spelers vóór de bal en Schöne als eerste pressiespeler.

De algehele tactiek van trainer Peter Bosz is niet per definitie beter dan die van Ten Hag. Alleen in de omschakeling van aanvallen naar verdedigen had het Ajax van Bosz meer houvast. De verschillen tussen de twee trainers zijn als dag en nacht. Ondanks dat Bosz te boek staat als 'ultra-aanvallende trainer' speelt de ploeg van Ten Hag veel risicovoller en veel minder statisch. Ten Hag heeft al eens te kennen gegeven gebruik te maken van de vijfsecondenregel. Maar door bovenstaande redenen komt dit aspect er zeker niet elke wedstrijd even goed uit, maar de intentie is er wel.

De trainer van Ajax zou kunnen overwegen om – tegen bepaalde tegenstanders, zoals in de Champions League – aan bepaalde posities meer verdedigende discipline richting het midden van het veld op te brengen. De backs aan niet-balzijde zouden bijvoorbeeld veel meer aan de binnenkant kunnen spelen en ook de rol van De Jong lijkt steeds aanvallender te worden. De spelmaker gaf onlangs aan nog belangrijker te willen zijn met doelpunten. In de Eredivisie komt Ajax met deze ultra-aanvallende tactiek (over het algemeen) weg, maar een ploeg als Real Madrid weet wel raad met de geboden countermogelijkheden.

Koen Bloks (26) is jeugdtrainer en oprichter van @LaptoptrainerNL. Voor VoetbalPrimeur kijkt hij naar de belangrijkste wedstrijden in binnen- en buitenland en probeert hij op een begrijpelijke wijze de theoretische kant van het voetbal te belichten.