De drie gezichten van het Nederlands elftal onder bondscoach Frank de Boer

Door Evert van Zoelen

Na een tactische ommezwaai werd er vorige week woensdag verloren van Mexico (0-1), het terugschakelen naar het 'systeem-Koeman' leverde een armoedig gelijkspel op tegen Bosnië en Herzegovina (0-0) en een nieuw systeem leidde tot de beste wedstrijd tegen Italië (1-1). Hoe speelde Oranje tijdens deze wedstrijden en welke elementen gingen goed en niet goed?

De volledige ommezwaai tegen Mexico
In de eerste wedstrijd onder De Boer lijkt hij het roer volledig om te gooien. De onder Koeman gehanteerde 4-2-3-1 formatie wordt ingeruild voor een 4-3-3 met de punt naar achter. Teun Koopmeiners speelt als enkele controleur en Georginio Wijnaldum en Donny van de Beek zijn hoger op het veld neergezet.

Nederland speelt tegen Mexico met de punt naar achter. Bron: ESPN.

Nederland opent aardig tegen Mexico. Steven Berghuis beweegt vanaf rechts steeds naar binnen om aanspeelbaar te worden in het middenveld. Daarnaast is de wisselwerking tussen Ryan Babel en Memphis Depay goed te noemen. Telkens als één van de twee in de bal beweegt, maakt de ander de loopactie in de diepte. Hierdoor heeft Nederland nog enige beweging voorin. Tot echt goed uitgespeelde kansen leidt het niet.

Memphis beweegt in de bal en Babel gaat diep. Hierdoor worden de verdedigers van Mexico tot keuzes gedwongen. Bron: ESPN.

Verdedigend kiest De Boer ook voor een andere manier van drukzetten. Spits Memphis zakt terug om controleur - en Ajacied - Edson Álvarez af te dekken, terwijl buitenspelers Babel en Berghuis vanaf de backs aanlopen om de centrale verdedigers onder druk te zetten.

In dit geval zijn Babel en Memphis gewisseld en loopt Memphis vanuit de back de centrale verdediger aan. Babel dekt controleur Alvarez af. Bron: ESPN.

Omdat De Boer heeft besloten het merendeel van de basisspelers die tegen Bosnie zouden gaan spelen rust te geven, blijft het onduidelijk of echt de blauwdruk van het Oranje onder De Boer is.

Terug naar systeem Koeman

De opbouw
In de wedstrijd tegen Bosnië switcht De Boer terug naar het systeem dat Koeman hanteerde bij Oranje. Er wordt gestart vanuit een 4-2-3-1 systeem met Frenkie de Jong en Marten de Roon als controleurs voor de verdediging. Op de rechterkant gaat Denzel Dumfries hoog staan, zodat Donyell Malen tussen de linies komt te spelen. Hiermee is het systeem van Koeman met de drie 'tienen' weer in ere hersteld.

Nederland speelt weer met drie 'tienen' tussen de linies. Bron: NOS.

Hoewel Nederland zeventig procent van het balbezit heeft, weet het slechts vier keer op doel te schieten. De opbouw verloopt stroperig en er is weinig beweging zonder bal. Dit heeft er voornamelijk mee te maken dat De Boer tegen een probleem aanloopt dat Koeman ook al enkele keren is tegengekomen. Tegenstanders zijn zich gaan instellen op Oranje en herkennen dat Frenkie de Jong de belangrijkste speler is in de opbouw. Bosnië zet Miralem Pjanic als mandekker op diens Barça-teamgenoot.

Pjanic dekt De Jong af. Bron: NOS.

In principe is dit nog geen ramp, aangezien Nederland met Stefan de Vrij en Virgil van Dijk twee centrale verdedigers heeft die beschikken over een prima inspeelpass. Het probleem wordt echter wel significant doordat de aanvallend ingestelde spelers bij het Nederlands elftal weinig variatie in hun loopacties tonen.

Wanneer Nederland een vrije middenvelder heeft, staan Luuk de Jong, Quincy Promes en Malen vaak op één lijn naast elkaar. In plaats van een afwisseling tussen in de bal komende en diepgaande spelers, maken ze veelal dezelfde loopacties richting de bal. Hierdoor is het voor de Bosniërs vrij eenvoudig om de aanvallers van Nederland af te dekken en is het spel van Oranje erg traag en zonder enige progressie.

Er is geen afwisseling in de loopacties van de aanvallers bij Oranje. Een optie had kunnen zijn dat Luuk de Jong in de bal was gekomen en dat Wijnaldum en Promes diep waren gegaan. Bron: NOS.

Wanneer deze loopacties wel gemaakt worden is de passing vanaf het middenveld niet goed. De bal wordt te laat of niet zuiver gegeven. Of de ontvangende speler heeft een verkeerde aanname.

De omschakeling
Net als bij Koeman probeert Nederland onder De Boer meteen druk te zetten na balverlies. Hierbij is het essentieel dat de veldbezetting bij balbezit juist is. Zijn de afstanden te groot, dan is het niet te belopen om meteen druk op de bal te krijgen.

Zowel tegen de Bosniërs als tegen de Mexicanen is dit probleem zichtbaar. Na balverlies probeert Nederland meteen druk te zetten en sprinten er drie à vier spelers richting de bal. Maar omdat de onderlinge afstanden te groot zijn, is er niemand die druk op de bal krijgt, waardoor de tegenstander er makkelijk onderuit kan spelen.

Nederland probeert meteen druk te zetten na balverlies, maar er is niemand die echt druk op de bal krijgt. Bosnië kan er daardoor makkelijk onderuit spelen. Bron: NOS.

Een bijkomend nadeel dat vooral zichtbaar is in de wedstrijd tegen Bosnië, is dat onder De Boer linksback Daley Blind hoger is neergezet. Aanvallend kan dit tot extra mogelijkheden leiden, maar verdedigend zorgt het ervoor dat de restverdediging niet goed georganiseerd is. Wanneer Bosnië onder de eerste druk uit weet te voetballen, zijn het vaak alleen De Roon, Van Dijk en De Vrij die nog achter de bal staan in een ruimte van ongeveer 70 meter.

Blind maakt meer voorwaartse loopacties. Bron: NOS.

De restverdediging bij Nederland is niet goed georganiseerd. Bron: NOS.

Verdedigend
Waar Nederland onder Koeman steeds meer richting het verdedigen van zones ging, kiest De Boer weer voor mandekking op het middenveld. Tegen zowel Mexico als Bosnië staat Nederland verdedigend goed genoeg. De paar problemen ontstaan vooral wanneer de communicatie tussen de spelers niet goed is. Zo loopt De Roon een keer achter zijn tegenstander aan, waardoor hij ineens buitenspel opheft.

Tegen Bosnië kiest De Boer voor een andere manier van drukzetten dan de eerste wedstrijd. Luuk de Jong staat tussen de centrale verdedigers in en de buitenspelers Malen en Promes tussen de backs en de centrale verdedigers. De Jong zet druk op de centrale verdediger aan de kant van de bal, met de buitenspeler aan de niet-balkant die de verste centrale verdediger afdekt.

De Jong, Promes en Malen staan tussen de verdedigers in. Bron: NOS.

Nieuw systeem brengt succes tegen Italië
De Boer geeft voor de wedstrijd tegen Italië aan dat hij een bepaald plan in gedachte heeft en dat de spelers mogen besluiten of ze inderdaad met 'Plan A' gaan starten. Wanneer de opstellingen bekend worden, blijkt dit plan een 5-3-2 formatie te zijn.

In de wedstrijd in de Johan Cruijff Arena van een maand geleden (kansloze 0-1 nederlaag) had Nederland vooral moeite met het druk krijgen op de backs van Italië. Rechtsback Danilo D'Ambrosio liet zich helemaal uitzakken naast de centrale verdedigers, terwijl linksback Leonardo Spinazzola helemaal ten aanval trok. Hierdoor kwam Italië in een soort 3-3-4 te spelen.

Vanuit de 5-3-2 krijgt Nederland er een stuk meer grip op. Spitsen Memphis en De Jong zakken in tot kop cirkel en stellen zich zo op dat ze de passlijnen naar spelmakers Marco Verratti en Jorginho afdekken, terwijl ze ook in staat zijn om druk te zetten op centrale verdedigers Giorgio Chiellini en Leonardo Bonucci. Wanneer rechtsback D'Ambrosio wordt ingespeeld, stapt Wijnaldum uit om hem onder druk te zetten. De rest van het middenveld komt dan in koppeltjes te staan.

De Jong en Memphis dekken de passlijnen naar Jorginho en Verratti af. Bron: ESPN.

Wijnaldum stapt uit naar de rechtsback. Het middenveld komt dan in koppeltjes te spelen en Blind stapt door op de uitzakkende Barella. Bron: ESPN.

Aan de rechterkant is het nu Hans Hateboer die als wingback Spinazzola kan opvangen. Op deze manier hoeven Van de Beek en Frenkie de Jong ook niet mee te kantelen naar de zijkant, waardoor zij de middenvelders van Italië kunnen blijven afdekken. Wanneer Hateboer doorstapt, is het De Vrij die linksbuiten Lorenzo Pellegrini opvangt.

Aan de rechterkant is het Hateboer die uitstapt, De Vrij neemt dan de buitenspeler over. Bron: ESPN.

Het spelen met vijf verdedigers achterin geeft de Nederlandse verdedigers ook de ruimte om door te stappen wanneer één van de aanvallers van Italië zich probeert terug te laten zakken. Om onder de druk van Nederland uit te komen doet Italië dit veelvuldig. In deze gevallen stappen De Vrij, Ake en Van Dijk agressief door om ervoor te zorgen dat Italië geen vrije speler in de opbouw weet te creëren.

Pellegrini probeert terug te zakken om vrij te komen, De Vrij stapt op hem door. Bron: ESPN.

Aanvallend geeft deze speelstijl Nederland ook meer houvast. Doordat Italië de vleugelverdedigers van Oranje moet opvangen stapt de Italiaanse rechtsback steeds door op Blind. Dit creëert constant ruimtes voor Wijnaldum en Memphis om in te bewegen, wat weer ruimte in het centrum creëert voor andere spelers.

Het opstellen van Luuk de Jong zorgt ervoor dat Nederland een aanspeelpunt heeft als het onder druk gezet wordt in de opbouw. Voornamelijk in de eerste helft is de lange bal van Jasper Cillessen naar De Jong een veelgebruikte optie. De bal komt weliswaar niet altijd aan, maar doordat Wijnaldum, Frenkie de Jong en Van de Beek steeds goed staan opgesteld voor de tweede bal, is Nederland toch enkele keren in staat om door te voetballen.

Daarnaast is het vooral Blind die tijdens omschakelmomenten voor gevaar zorgt. Aangezien D'Ambrosio die zone verlaat tijdens de opbouw van Italië, is er vaak veel ruimte voor Blind om aanspeelbaar te worden tijdens chaotische situaties. Dit leidt enkele keren tot gevaarlijke kansen.

Na een lange bal van Italië ontstaat er een chaotische situatie waarna Blind vrij kan doorlopen. Dit creëert een gevaarlijke 3v2 voor Nederland die eindigt met een vrije kopbal van De Jong die voorlangs gaat. Bron: ESPN.

Conclusie
In drie wedstrijden heeft De Boer met drie verschillende tactieken gespeeld, waardoor het nog steeds niet helemaal duidelijk wat precies zijn visie is voor Oranje. Na twee heel matige wedstrijden tegen Mexico en Bosnië kwam Nederland een stuk beter voor de dag tegen de Italianen. Maar toen Italië na 75 minuten van tactiek wisselde, had Nederland een stuk meer moeite om het op te vangen, waardoor de vraag blijft of deze methode ook op de lange termijn effect gaat hebben.

Evert van Zoelen is analist voor het YouTube-kanaal TheNextManager, heeft voor tactiekwebsites- en bladen als Spielverlagerung, TrainersMagazine en Futbol Netradince geschreven en kijkt voor VoetbalPrimeur naar belangrijke wedstrijden.