Waarom AZ Plan B uit de kast moet trekken om Ajax nu wél te verslaan

Door Evert van Zoelen

Het AZ-plan
Een overtal op het middenveld creëren, net als tegen Feyenoord (2-3), dat was vorige week in de achtste finale van de KNVB het devies waarmee AZ probeerde Ajax te verslaan. Vanaf de rechterkant kwam Albert Gudmundsson naar het centrum toe om daar een vier-tegen-drie-situatie te creëren.

Gudmundsson beweegt naar binnen en probeert een overtal op het middenveld te creëren. Bron: ESPN.

AZ bouwde van achteruit op en probeerde een vrije speler te vinden. Op moment dat het de Alkmaarders lukte om deze te vinden, waren ze enkele keren in staat om het overtal uit te spelen. Eén keer komt dit plan perfect tot uiting wanneer Lisandro Martínez van achteruit doorstapt op een vrijgekomen middenvelder, waarna Myron Boadu uit zijn rug de diepte in loopt. Omdat de grensrechter om onbegrijpelijke redenen vlagt, mag Boadu niet alleen af op Maarten Stekelenburg.

De back van AZ wordt bereikt, waardoor de vrije middenvelder kan worden ingespeeld en die kan opendraaien naar de andere kant. Bron: ESPN.

Hoe Ajax de opbouw van AZ vastzette
Ajax zette in Alkmaar druk zoals de ploeg van Erik ten Hag dat al jaren doet. De spits kiest positie tussen de twee centrale verdedigers en de buitenspelers stellen zich op tussen de centrale verdediger en de back. Wanneer de keeper één van beide centrale verdedigers inspeelt, begint de spits met drukzetten. De buitenspeler aan de kant van de bal zakt in om de back op te vangen en de buitenspeler aan de andere kant stapt door om de tweede centrale verdediger vast te zetten. Mocht de vrijstaande back aan de andere kant van het veld tóch bereikt worden door de tegenstander, dan stapt de back van Ajax door om druk te geven.

Spits Zakaria Labyad zet druk op de centrale verdediger aan de bal. David Neres zakt mee met de back aan de kant van de bal en Quincy Promes komt naar binnen toe om de andere centrale verdediger af te dekken. Bron: ESPN.

Bij AZ stond Teun Koopmeiners als linker centrale verdediger opgesteld: hij is de makkelijkst voetballende speler in de opbouw van AZ. Ajax koos er daarom voor om spits Labyad iets meer richting Koopmeiners te positioneren, zodat de bal meestal richting Timo Letschert gespeeld zou worden gespeeld. Promes zette druk op de centrale verdediger en Nicolás Tagliafico stapte door naar Pantelis Hatzidiakos, die als rechtsback speelde.

Met deze manier van drukzetten wist Ajax grote delen van de wedstrijd te controleren. AZ probeerde op te bouwen en het lukte de Alkmaarders soms de bal enkele keren achterin rond te spelen, maar tot echte progressie leidde het nauwelijks. Wat daarbij opviel is dat AZ geen Plan B achter handen lijkt te hebben. De enkele keren dat doelman Marco Bizot, onder druk, een lange bal richting Boadu speelde, verloor AZ vrij gemakkelijk het duel om de tweede bal, waardoor Ajax weer in balbezit is.

In de openingsfase wist AZ nog enkele keren de vrije speler op het middenveld te vinden. Nadat Ajax het op het middenveld iets omzette, was dit gevaar grotendeels geneutraliseerd. Op een enkel moment na - zoals de steekpass op Boadu in de tweede helft - wist AZ dit niet uit te spelen.

Hoe Ajax steeds door het blok van AZ heen speelde
Verdedigend wil AZ drukzetten vanuit een 4-4-2/4-4-1-1 formatie waarin voornamelijk zones worden afgedekt. AZ weet vaak een goede organisatie neer te zetten, waarbij de laatste lijn goed aangesloten staat, zodat het elftal weinig ruimte tussen de linies weggeeft. Eén van de grote problemen van AZ in dit soort situaties is alleen dat ze weinig druk op de bal krijgen.

Hierdoor kan de tegenstander vrij gemakkelijk door de linies van AZ heen spelen, waardoor de Alkmaarders steeds richting de eigen zestien gedrukt worden.

AZ heeft geen druk op de bal. Bron: ESPN.

Gravenberch en Schuurs konden vorige week steeds het middenveld indribbelen en de ruimtes aan de zijkanten bij Promes, Neres en Tagliafico benutten. Voor AZ werd het steeds lastiger om counters op te zetten. Als je als elftal rond de middenlijn staat en de bal wint, dan kan je met één a twee passes zomaar iemand voor de keeper zetten als je het goed uitspeelt. Wanneer je steeds wordt teruggedrongen naar de eigen zestienmeter, wordt de afstand tot het doel van de tegenpartij steeds groter, wat het steeds lastiger maakt om onder de druk uit te spelen.

Dit zullen Ajax en AZ anders willen doen
Ajax zal zich gesterkt voelen door het feit dat een aantal vaste basisspelers in de bekerwedstrijd op de bank zat. Tactisch zullen de Amsterdammers niet veel hoeven aan te passen, terwijl de kwaliteit van het elftal wel omhooggaat. Zo begonnen in de bekerwedstrijd spelers als Andre Onana, Daley Blind, Davyd Klaassen, Antony, Dusan Tadic en Sébastien Haller op de bank.

AZ zal nu vooral opbouwend een Plan B willen bedenken. Als het opbouwend niet lukt om onder de druk van Ajax uit te komen, dan zullen de Alkmaarders iets anders moeten bedenken om op de helft van de Amsterdammers te komen. Daarnaast zullen ze verdedigend agressiever druk moeten geven om ervoor te zorgen dat ze niet constant naar achteren gedrukt worden.

AZ-fans zullen moed putten het feit dat de scheidsrechter vorige week enkele dubieuze beslissingen nam - denk aan het 'buitenspel' van Boadu en de tackle van Edson Álvarez op Albert Gudmundsson. Wel moet het vanaf de zijkant beter bij AZ. Zo had de ploeg van trainer Pascal Jansen maar twee schoten op doel en een expected goal ratio van 1 (tegenover 2,5 voor Ajax).

Evert van Zoelen is analist voor het YouTube-kanaal TheNextManager, heeft voor tactiekwebsites- en bladen als Spielverlagerung, TrainersMagazine en Futbol Netradince geschreven en kijkt voor VoetbalPrimeur naar belangrijke wedstrijden.