Mandekking, Atalanta-combinaties, geduld: de kansen en gevaren voor Oranje

Door Evert van Zoelen

Liever kijken dan lezen? Check hier dan onze video-explainer:

Kansen voor Oranje
1. Het wegdraaien van Frenkie de Jong
Tsjechië verdedigt door middel van mandekking op het middenveld. Vooral in de wedstrijd tegen Kroatië was dit goed terug te zien. Over het gehele veld ontstonden koppeltjes: wanneer een speler van Kroatië een bepaalde kant op bewoog, liep zijn Tsjechische bewaker meteen achter hem aan.

Alle Kroaten rond de middellijn worden bewaakt door een Tsjech. Bron: BBC.

In dit systeem zijn de onderlinge afstanden echter vrij groot. Dit zorgt ervoor dat de Tsjechen zijn aangewezen op de één-tegen-éénduels, waarbij de verdedigers niet direct hulp kunnen krijgen wanneer ze worden uitgespeeld. In de wedstrijd tegen Engeland kwam het enige doelpunt van de wedstrijd zo tot stand. Bukayo Saka dribbelde voorbij zijn directe tegenstander en er was niemand van Tsjechië in de buurt om hem over te nemen. Hierdoor kon Saka meteen naar voren en een aanval opzetten.

Saka dribbelt voorbij zijn directe tegenstander en kan meteen profiteren van de ontstane ruimte. Bron: ITV.

Als één van de Oranje-internationals achterin zijn directe tegenstander uit kan spelen, biedt dat dus mogelijkheden. Frenkie de Jong beschikt als geen ander over dit soort kwaliteiten. Maar ook de drie centrale verdedigers zijn comfortabel genoeg aan de bal om met een lichaamsschijnbeweging de tegenstander op het verkeerde been te zetten en zo iemand uit te spelen.

2. De ruimtes op het middenveld bespelen
In de wedstrijd tegen Kroatië zorgde de straffe mandekking voor grote ruimtes op het middenveld. De Kroaten trokken steeds slim de middenvelders van Tsjechië mee, waarna een aanvaller de open ruimte in kon zakken.

Tussen de linies ligt het helemaal open bij Tsjechië. Bron: BBC.

Wanneer Tsjechië tegen Nederland weer voor mandekking kiest, is het zaak voor De Jong, Georginio Wijnaldum en Marten de Roon om weg te trekken uit het centrum. Zo ontstaat er ruimte voor Memphis Depay, die zich aanspeelbaar kan maken in de open ruimte.

Maar het is dus nog even de vraag of dit mogelijk is: in de laatste groepswedstrijd tegen Engeland besloot  Silhavý namelijk om zijn elftal juist iets compacter neer te zetten. Op Wembley werden er géén koppeltjes over het hele veld gemaakt, maar werden de centrale verdedigers en de uitzakkende middenvelders van Engeland vrijgelaten. De spelers van Engeland hadden hierdoor meer tijd aan de bal, maar Tsjechië behield wél de bezetting tussen de linies.

Tsjechië laat de uitgezakte middenvelder en de centrale verdediger van Engeland vrij in de opbouw. Bron: ITV.

Kiest Tsjechië voor deze variant, dan is het juist zaak voor Nederland om het overtal te 'verplaatsen': niet achterin, maar juist hoger op het veld in de meerderheid zijn. Dit kan bijvoorbeeld als Daley Blind het middenveld in dribbelt, om zo een speler van Tsjechië naar hem toe te lokken: op die manier kan een middenvelder van Oranje weer vrijkomen. Een andere optie is om Blind en Stefan de Vrij - mits hij weer rechts in het hart van de verdediging speelt - de lange bal te laten hanteren, om meteen de ruimte achter de Tsjechische verdediging te zoeken.

Tsjechië geeft geen druk op de bal, waardoor Raheem Sterling bediend kan worden met een dieptepass en er bijna een doelpunt valt. Bron: ITV.

3. De ruimtes achter de backs benutten
De backs van Tsjechië stapten in de vorige wedstrijden vaak door om spelers aan de zijkanten op te vangen. Wanneer Patrick van Aanholt en Denzel Dumfries goed staan opgesteld, zal dit ook tegen Nederland vaak gebeuren. De backs van Tsjechië zullen immers de vleugelverdedigers van Nederland moeten opvangen, tenzij men ervoor kiest om de buitenspelers helemaal mee terug te sturen met Dumfries en Van Aanholt.

Wanneer één van de backs van Tsjechië doorstapt, ontstaat er ruimte achter hem voor Memphis en eventueel Donyell Malen. Voor de centrale verdedigers is het erg lastig om dit soort loopacties van de Oranje-spitsen te volgen, want dat betekent dat het centrum dan onderbezet raakt.

Rechtsback Vladimír Coufal stapt uit tegen Kroatië, daardoor ontstaat er ruimte in zijn rug. Bron: BBC.

De rechtsback moet aan de zijkant in de mandekking blijven, daardoor kan de spits vrijkomen in de ruimte tussen de back en de centrale verdediger. Bron: BBC.

Gevaren voor Oranje
1. Mandekking kan tot problemen leiden
In balbezit zoekt Tsjechië meestal zo snel mogelijk de weg naar voren. Dit betekent echter niet dat elke bal lang gespeeld wordt. De Tsjechen bouwen op van achteruit en proberen zo een vrije speler te vinden. Is deze gevonden, dan wordt er meteen vooruit gespeeld. Waar landen als Nederland en Spanje de bal terugspelen als een aanval dreigt dood te lopen, blijven de Tsjechen koste wat kost naar voren toe voetballen.

Dat willen ze doen door een overtal aan de zijkant van het veld te creëren. Wanneer de bal aan de linkerkant is, schuiven alle speler op die kant op. Gaat de aanval over rechts, dan bewegen alle spelers naar de rechterkant van het veld. Deze speelstijl doet wat denken aan Atalanta Bergamo, dat ook vaak van de ene naar de andere kant combineert.

Tsjechië probeert tegen Engeland een overtal aan de linkerkant te maken. Bron: ITV.

Zo'n overtal aan de zijkant kan een probleem voor Nederland opleveren, wanneer Frank de Boer vasthoudt aan de straffe mandekking van de eerste wedstrijden. In dat geval bewegen De Roon en De Jong naar de zijkanten toe om hun directe tegenstander af te dekken, terwijl er vóór de Oranje-verdediging ruimte ontstaat.

Daar moet echter bij gezegd worden dat de Tsjechen deze speelstijl niet altijd goed uitvoeren. De overtalsituatie werd in de vorige wedstrijden vaak niet uitgespeeld: wanneer de tegenstander naar de bal toe 'kantelde', werd er niet geopend naar de andere kant van het veld, waar juist de ruimte ontstond. Zo'n opening naar de andere flank is meestal dé manier om gevaar te creëren, maar dat soort passes hebben we dus nauwelijks gezien bij de Tsjechen. Niet verwonderlijk dus dat de Tsjechen dit EK nog geen enkele keer scoorden uit een uitgespeelde aanval. Patrik Schick maakte alle drie de EK-goals, uit een opnieuw ingebrachte corner, een afstandsschot van veertig meter en een penalty.

Tsjechië is vooral gevaarlijk op de spaarzame momenten dat er wél geopend wordt naar de andere kant, zoals hier tegen Engeland. Bron: ITV.

2. Een oefening in geduld
Het grootste gevaar voor Oranje lijkt echter Oranje zelf, zeker als de openingstreffer even op zich laat wachten. Wanneer dat gebeurt, kan Tsjechië de verdedigende organisatie behouden en zal Nederland moeten oppassen dat het niet ongeduldig wordt. Scoort Nederland echter, dan zullen de Tsjechen moeten komen waardoor ze meer ruimte achterin moeten weggeven. Kortom: de Tsjechen kunnen Oranje pijn doen, maar hebben ook veel zwakke plekken. Dit is normaal gesproken een wedstrijd die Oranje moet kunnen winnen.

Evert van Zoelen is analist voor het YouTube-kanaal TheNextManager, heeft voor tactiekwebsites- en bladen als Spielverlagerung, TrainersMagazine en Futbol Netradince geschreven en kijkt voor VoetbalPrimeur naar belangrijke wedstrijden.