26 trainers vervangen in vijf jaar: NAC en Excelsior lijken te laat met wissels

Het seizoen begon nog zo rustig: tot eind maart hadden alleen FC Utrecht en PEC Zwolle een trainerswissel doorgevoerd. Maar toen zagen Mitchell van der Gaag en Adrie Poldervaart het niet meer zitten en werd Jan Olde Riekerink op non-actief gesteld door sc Heerenveen. NAC stelde Ruud Brood aan en Ricardo Moniz mag proberen om Excelsior voor de Eredivisie te behouden. Wat kunnen beide degradatiekandidaten verwachten na hun noodgedwongen trainerswissel? Hoeveel effect heeft zo'n frisse wind doorgaans? VP duikt in de recente Eredivisie-geschiedenis.

Seizoen 2014/2015
De zoektocht begint eind augustus 2014 in Alkmaar: Marco van Basten stelde al na drie wedstrijden zijn baan als hoofdtrainer van AZ ter beschikking. Na een tussenfase met Alex Pastoor en Dennis Haar nam John van den Brom de toenmalige nummer zes permanent onder zijn hoede, waarna de Alkmaarders op een derde plaats eindigden. AZ haalde uiteindelijk vier Europese tickets en twee bekerfinales onder Van den Brom, die komende zomer naar FC Utrecht vertrekt.

Ook Heracles Almelo zou nog lang plezier hebben van zijn nieuwe trainer: men had de eerste vier wedstrijden van het seizoen 2014/2015 verloren en bedankte Jan de Jonge voor bewezen diensten. Na een aanvankelijk stroeve start onder John Stegeman – na tien wedstrijden was de oogst drie punten – werd de weg omhoog gevonden: Heracles speelde zich zonder nacompetitie veilig en haalde één jaar later zelfs Europees voetbal.

Dat een trainerswissel ook niét het gewenste resultaat op kan leveren, bewezen NAC Breda, FC Dordrecht en Go Ahead Eagles dat seizoen. Robert Maaskant verving Eric Hellemons – die het eerder al van Nebojsa Gudelj over had genomen – Jan Everse nam het stokje over van Ernie Brandts en Foeke Booy moest plaatsmaken voor Dennis Demmers: alle drie de clubs degradeerden uiteindelijk. Feyenoord-trainer Fred Rutten moest vertrekken, nadat de Stadionclub veroordeeld was tot het spelen van play-offs: opvolger Giovanni van Bronckhorst struikelde meteen over de eerste horde, sc Heerenveen.

Seizoen 2015/2016
Ook tijdens het daaropvolgende seizoen vond de eerste trainerswissel al snel plaats: FC Twente had in de eerste vier wedstrijden slechts één punt gepakt en Alfred Schreuder mocht zijn koffers pakken. Opvolger René Hake had even de tijd nodig om het degradatiespook uit de Grolsch Veste te verdrijven, maar leidde de Tukkers uiteindelijk naar een veilige plek in de middenmoot.

De overige drie mutaties leverden geen spectaculaire verbetering op, integendeel. SC Heerenveen zette Dwight Lodeweges opzij na een 2-5 nederlaag tegen Feyenoord, clubicoon Foppe de Haan tilde de Friezen van plek 14 naar plek 12. Peter Bosz verruilde Vitesse tijdens de winterstop voor Maccabi Tel Aviv en liet de Arnhemmers als nummer vijf achter: assistent Rob Maas nam het stokje over, maar Vitesse kukelde naar plek 9 en liep Europees voetbal mis. Henk de Jong stond begin februari voorlaatste met SC Cambuur en hield de eer aan zichzelf. Opvolger Marcel Keizer kon rechtstreekse degradatie niet voorkomen.

Seizoen 2016/2017
Het najaar van 2016 was voor Eredivisie-begrippen ongekend rustig: pas na de winterstop werd er voor het eerst ingegrepen, en wel in Den Haag. Zeljko Petrovic vond ADO begin februari terug op de zestiende plaats en moest plaatsmaken voor Fons Groenendijk. De club bleef tot april onder de streep hangen, maar denderde uiteindelijk naar een keurige elfde plek.

Voor Go Ahead Eagles en NEC liep het minder goed af. Kowet stond onder Hans de Koning onderaan de Eredivisie, won tegen FC Twente zijn eerste wedstrijd onder Robert Maaskant, maar verloor zijn laatste zes wedstrijden en daalde af naar de Jupiler League. NEC en trainer Peter Hyballa leken vlak na de winterstop al veilig, maar belandden vervolgens in een vrije val en kwamen zelfs onder de degradatiestreep terecht. Bikkel Ron de Groot won de laatste twee competitiewedstrijden met de Nijmegenaren, die echter ten onder gingen in de nacompetitie.

Seizoen 2017/2018
Een seizoen om héél, héél snel te vergeten voor de FC Twente-fans. René Hake werd medio oktober de eerste geslachtofferde trainer, op het moment dat de Tukkers vijftiende stonden. Gertjan Verbeek stapte in, maar hield het tot speelronde 28 uit. Assistent Marino Pusic maakte het seizoen af, maar kon niet meer voorkomen dat de landskampioen van 2010 roemloos onderaan eindigde. De rode lantaarn stond vlak voor Kerstmis nog op Het Kasteel: Alex Pastoor werd ontslagen na een 0-7 nederlaag tegen Feyenoord. Onder Dick Advocaat steeg Sparta weliswaar één plek, maar in de play-offs ging het alsnog mis tegen FC Emmen.

We blijven even in december 2017, toen Ajax in brand stond. De verloren strafschoppenserie na de bekerwedstrijd tegen FC Twente kostte Marcel Keizer zijn baan: Erik ten Hag werd losgeweekt van FC Utrecht, liet slechts vier keer punten liggen – onder meer in Eindhoven, tijdens de kampioenswedstrijd van PSV – en hield Ajax op de tweede plek. Ten Hags assistent Jean-Paul de Jong schoof door in de Galgenwaard en klom van de zesde naar de vijfde plek. FC Utrecht struikelde in de finale van de play-offs echter over Vitesse.

Diezelfde Arnhemmers hadden zich vier wedstrijden voor het einde ontdaan van hoofdtrainer Henk Fraser, die werd opgevolgd door Edward Sturing. Het resultaat: zeventien goals in de laatste vier competitiewedstrijden, vier zeges in de play-offs én een Europa League-ticket. Ook Willem II voerde een trainerswissel door die de club geen windeieren legde. Reinier Robbemond kreeg de regie over de toenmalige nummer 15 in handen: de eerste wedstrijd na het ontslag van Erwin van de Looi leverde direct een 5-0 overwinning tegen PSV op. De Tricolores speelden zich veilig in de resterende wedstrijden en werden dertiende.

Seizoen 2018/2019
Komen we weer terug bij Jean-Paul de Jong: Mister FC Utrecht begon als een Engelse manager aan zijn eerste 'volledige' seizoen in de Galgenwaard, maar kon na vier wedstrijden alweer inrukken. Onder opvolger Dick Advocaat zakte FC Utrecht even naar de degradatiezone, maar inmiddels is men opgeklommen naar plek vijf. PEC Zwolle bevond zich vlak voor de winterstop in degradatienood toen het John van 't Schip aan de dijk zette. Jaap Stam keerde terug in Zwolle, begon met drie zeges op rij en staat nu met PEC op een nagenoeg veilige elfde plek.

En NAC en Excelsior? De Bredanaars kenden een hoopgevende start onder Brood met vier punten uit drie wedstrijden, maar kijken nog steeds tegen een achterstand van vijf punten aan. Thuis tegen FC Emmen en uit tegen Fortuna Sittard, dán zal het moeten gebeuren voor de hekkensluiter. Excelsior verloor zaterdag, met André Hoekstra op de bank, van FC Groningen en is inmiddels afgezakt naar plek 17. De nieuwe trainer, Ricardo Moniz, debuteert tegen Ajax en daarna krijgen de Kralingers AZ nog op bezoek...

Conclusie
Tijd om de balans op te maken: sinds augustus 2014 zijn er, als we de recente mutaties in Breda, Kralingen en Heerenveen niet meetellen, 23 trainerswissels geweest in de Eredivisie. Dertien van deze mutaties leverden de club een hogere positie in de stand op, hoewel Robert Maaskant (NAC), Ron de Groot (NEC), Dick Advocaat (Sparta) en Jean-Paul de Jong (FC Utrecht) daar uiteindelijk weinig aan hadden.

De meeste geslaagde trainerswissels vonden bovendien voor (De Jonge-Stegeman en De Jong-Advocaat) of vlak na de winterstop (Petrovic-Groenendijk) plaats. Als we naar de ingrepen in de laatste weken van het seizoen kijken, hebben alleen de wissels Fraser-Sturing en Van de Looi-Robbemond effect gehad. De bal blijft rond, een wedstrijd is nog steeds negentig minuten et cetera, maar NAC en Excelsior lijken hun borst nat te kunnen maken...

(Hein Nooijens/VoetbalPrimeur)