Saaie Klassieker wél voer voor analisten: Slot en Ten Hag schaken op topniveau

Wat krijg je als je de twee beste trainers van de Eredivisie tegenover elkaar zet in de Klassieker? Een wedstrijd waarin beide teams uitstekend in staat blijken om de angel uit het spel van de tegenstander te halen: weinig vermaak voor de toeschouwers, maar des te interessanter in tactisch opzicht. VoetbalPrimeur analyseert De Klassieker, waarin Feyenoord en Ajax elkaar tandeloos weten te maken en Ajax uiteindelijk de meest effectieve van de twee is.

Tekst: Evert van Zoelen

Feyenoord zet het verdedigend goed neer
Voorafgaand aan deze wedstrijd had Arne Slot als trainer nog geen enkel tegendoelpunt hoeven te incasseren in wedstrijden tegen de traditionele top-drie. Vandaar dat het interessant was om te zien of hij die reeks zondag kon voortzetten. Feyenoord verdedigde vanuit een 4-4-2 systeem, waarin Guus Til naast Bryan Linssen kwam te voetballen. Feyenoord koos er net als in de wedstrijd tegen PSV voor om dit óf vrij hoog te doen óf, wanneer het hoog druk zetten niet lukte, vrij laag te gaan staan.

Op momenten van hoog druk zetten dekte Linssen in eerste instantie Lisandro Martínez en later in de wedstrijd Daley Blind af. Op deze manier werd de bal in de richting van Perr Schuurs gedwongen. Wanneer Schuurs aan de bal kwam, was het juist Til die uitstapte om druk te geven. Til haalde bovendien meteen de passlijn naar Edson Álvarez eruit. Het afschermen van Álvarez bleek wel de belangrijkste van die twee taken voor Til: wanneer hij moest kiezen tussen beide spelers, was het Schuurs die de bal mocht hebben.

Til zet druk op Schuurs, terwijl hij ook de passlijn naar Álvarez afschermt. Bron: ESPN.

Op de momenten dat Feyenoord Ajax onder druk kon zetten, dekte Fredrik Aursnes door en kwam Jens Toornstra naar binnen toe. Toornsta koos steeds positie aan de binnenkant van het veld, om zo het centrum te kunnen ondersteunen wanneer dat nodig was. Tegelijkertijd was hij wel in staat om druk te blijven zetten op de uitzakkende middenvelder van Ajax.

Toornstra stapt uit naar Ryan Gravenberch, die uitzakt in de opbouw. Bron: ESPN.

Is er een 'drukmoment', dan stapt Aursnes door op Álvarez en komt Toornstra naar binnen om het middenveld te ondersteunen. Bron: ESPN.

Wanneer Feyenoord niet in staat was om Ajax hoog onder druk te zetten, zakte de ploeg in op de eigen helft. De ploeg stond in een 4-4-1-1 of een 4-4-2 formatie en hield de onderlinge afstanden tussen de linies heel erg klein.

Feyenoord staat op eigen helft in een 4-4-1-1 opstelling en houdt de linies kort op elkaar. Bron: ESPN.

Dit bood Feyenoord twee grote voordelen. Ten eerste was er heel weinig ruimte tussen de linies, waardoor de spelers van Ajax daar lastig vrij konden komen. Ten tweede zorgde het 'laag staan' ervoor dat er weinig ruimte achter de verdediging ontstond. De spelers van Ajax maakten geregeld loopacties in de ruimte achter de defensie van Feyenoord, maar omdat daar weinig ruimte was, lukte het de Amsterdammers niet om daarin iemand vrij te spelen.

Ajax probeert oplossingen te zoeken
Doordat Feyenoord zich verdedigend goed opstelde, was het aan Ajax om hier iets tegen te verzinnen. Ajax had achterin een overtal met Martínez (en later Blind), Schuurs en Álvarez tegen Linssen en Til. Vandaar dat de Amsterdammers geregeld in staat waren om op een gecontroleerde manier de helft van Feyenoord te bereiken. Indien nodig kon ook doelman Remko Pasveer bijspringen om een extra vrije speler te bereiken.

Op de helft van Feyenoord daarentegen was het een stuk lastiger voor de Amsterdammers. Zoals we hiervoor al aanstipten, waren de ruimtes erg klein en was het voor Ajax lastig om een vrije speler te vinden. Ajax leek erop uit om vooral de ruimte aan de zijkanten te benutten. Vooral wanneer Marcus Pedersen even uit positie werd getrokken, maakte Ajax meteen de loopactie in de ruimte achter hem. In de openingsfase leidde dit tot een eerste mogelijkheid voor Ajax, nadat Blind - op dat moment nog linksback - een crossball meteen verlengde op Dusan Tadic.

Tadic zakt uit en trekt Pedersen mee, Gravenberch maakt meteen de loopactie de ruimte in. Bron: ESPN.

Ajax weet Feyenoord ook te neutraliseren
Andersom slaagden de Amsterdammers er ook in om Feyenoord het voetballen onmogelijk te maken. Ajax zette hoog druk vanuit de gebruikelijke stellingen. De voorste drie spelers joegen de verdedigers van Feyenoord af en op het middenveld ontstonden de koppeltjes Steven Berghuis- Orkun Kökcü, Gravenberch-Aursnes en Álvarez-Til.

Het grootste vraagstuk waar Ajax vooraf voor stond was het opvangen van rechtsbuiten Toornstra, wanneer deze naar het middenveld toe zou bewegen. Toen Slot AZ nog trainde, was zo'n vierkant op het middenveld dé sleutel geweest om het Ajax van Erik ten Hag te verslaan.

Ten Hag koos er dit keer voor om Blind (en later Nicolás Tagliafico) te laten doordekken op Toornstra, wanneer deze aan de kant van de bal richting het middenveld bewoog. Was de bal aan de andere kant, dan bleef de linksback van Ajax in zijn eigen zone staan. Alleen op de momenten dat Feyenoord hoger stond, kwam Ajax een paar keer in de problemen. Op die momenten moest Tadic helemaal achter de opkomende Pedersen aan.

Aan de kant van de bal dekt Blind door op Toornstra wanneer deze naar het middenveld toe komt. Bron: ESPN.

Het betekent soms wel dat Tadic helemaal tot op de eigen helft mee moet met Pedersen. Bron: ESPN.

Het lukte Feyenoord voor rust echter niet om op een gecontroleerde manier onder de druk van Ajax uit te komen. Met korte passes Ajax naar voren toe te lokken en daarna met een lange bal gebruikmaken van de ontstane ruimte bij Ajax achterin: dát leek het strijdplan. Alleen verloor Feyenoord deze lange bal steeds, waardoor de Rotterdammers alleen via een aantal omschakelmomenten iets van gevaar wisten te stichten.

Uiteindelijk was het Ajax dat via zo'n omschakelmoment op voorsprong kwam. Feyenoord veroverde de bal waardoor Pedersen op rechts direct in voorwaartse richting bewoog. Toornstra gaf hem echter meteen weer terug, waarna Tadic op links loskwam van Persen, voorgaf en Marcos Senesi de bal jammerlijk in eigen doel zag glijden.

Feyenoord moet gokken en verliest
Na rust was het Feyenoord dat het beste uit de kleedkamer kwam. De Rotterdammers moesten de achterstand wegwerken en besloten daarom om hoger druk te gaan zetten. Waarin Ajax in de eerste helft nog rustig de centrale verdedigers mocht inspelen, werd het nu tot aan de keeper afgejaagd.

Feyenoord zet in de tweede helft hoger druk. Bron: ESPN.

De middenvelders van Feyenoord deden actiever mee in de opbouw, waardoor Feyenoord wat langer de bal in bezit had. Daarnaast viel Reiss Nelson bij rust goed in en wist hij een enkele keer met een actie wat gevaar te stichten. Feyenoord liep echter tegen twee problemen aan waardoor het niet lukte om daadwerkelijk de controle over de wedstrijd te krijgen.

Ten eerste was de laatste pass steeds niet goed, waardoor er geen echt grote kansen gecreëerd werden. Zo kwam het meeste gevaar in de tweede helft van Nelson, maar deze wist zijn directe tegenstander eigenlijk alleen buitenom te passeren, waarna de lage voorzet door Ajax relatief eenvoudig onderschept kon worden. Ten tweede stond de organisatie achter de bal van Feyenoord niet goed. Daardoor was Ajax bij balverovering steeds in staat om weg te draaien op het middenveld of om Sébastien Haller te bereiken. Uit de omschakelingen die volgden creëerde Ajax niet veel, maar het zorgde er wel voor dat Feyenoord steeds veertig meter terug moest voordat het weer kon gaan aanvallen.

Het hoger druk zetten van Feyenoord nam daarnaast ook risico's met zich mee. De onderlinge afstanden werden groter en wanneer het Ajax lukte om hier onderuit te spelen, lag er direct veel ruimte. Uit zo'n situatie viel in de slotfase uiteindelijk de 0-2: Nelson was Devyne Rensch even helemaal kwijt, waarna deze meteen op kon stomen richting het doel. De Brit trok aan de noodrem en Tadic schoot vanaf elf meter de 0-2 tegen de touwen.

Rensch beweegt weg uit de rug van Nelson, waarna er meteen veel ruimte ligt. Bron: ESPN.

Slot en Ten Hag dwingen elkaar tot het uiterste
Voor de meesten van ons is deze Klassieker een wedstrijd om snel te vergeten. Op een grauwe decemberdag in een leeg stadion was er voor de neutrale tv-kijker weinig om van te genieten. Aan de andere kant: deze wedstrijd kan ook gezien worden als toonbeeld van de ontwikkeling die het Nederlands voetbal ondergaat, met Erik ten Hag en Arne Slot als de grootste uithangborden. Waar vroeger alleen maar gedacht werd aan aanvallen, aanvallen, aanvallen, zien we nu twee trainers die de tegenstander tot in de details hebben geanalyseerd en zo elkaars sterktes hebben weten te neutraliseren, met een tot in de puntjes voorbereide verdedigende organisatie.

Evert van Zoelen is analist voor het YouTube-kanaal TheNextManager, heeft voor tactiekwebsites- en bladen als Spielverlagerung, TrainersMagazine en Futbol Netradince geschreven en kijkt voor VoetbalPrimeur naar belangrijke wedstrijden.