Waarom het aanvalsspel van Ajax tegen PAOK Saloniki hoop biedt voor de toekomst

Door Ruud Bijnen

Meerdere afspeelopties vanuit de as
In topwedstrijden ligt het tempo hoger en zijn de ruimtes kleiner. Daarmee is de handelingstijd die spelers krijgen zeer beperkt. Ook tegen PAOK was het tempo bij vlagen veel hoger dan in de gemiddelde wedstrijd in de Eredivisie. Ajax beheerst de genoemde facetten van het spel echter als geen ander en weet ook onder dit soort lastige omstandigheden diep door te dringen in de zestien meter van de tegenstander. De pass-snelheid en -nauwkeurigheid, de aannames en de behendigheid aan de bal zijn bij de voorste vier spelers van Ajax van een hoog niveau, net als het positie kiezen ten opzichte van elkaar. Even belangrijk is dat de spelers elkaar vaak meerdere opties bieden. Dat maakt het voor de tegenstanders extra lastig om te kiezen en alle variatie te verstoren of te onderscheppen.

Hakim Ziyech heeft de bal een meter of vijf buiten de zestien van PAOK. De ruimtes voor hem worden door zeven tegenstanders en drie Ajacieden klein gemaakt. In een ruimte van circa 18x8meter staan elf spelers in totaal. Op 2% van het totale veldoppervlak staat de helft van de spelers. Toch weet Ziyech feilloos Donny van de Beek te vinden met een harde inspeelpass. Helaas is de aanname net onvoldoende en redt doelman Alexandros Paschalakis. Naast het inspelen van Van de Beek had Ziyech tenminste nog twee opties: Nicolás Tagliafico staat in de breedte klaar om de ruimte aan de zijkant van de zestien meter te benutten en Dusan Tadic is een aanspeelpunt. Speel hem aan en hij kan gevaarlijk worden in de één tegen één, maar Daley Blind staat als bijsluitende middenvelder ook nog klaar om Tadic vanuit de tweede lijn te ondersteunen. Dus er is diepte met Van de Beek, breedte met Tagliafico en een aanspeelpunt met Tadic, in een driehoek met Blind.

Ruimte vinden tussen de linies
Verder van het doel zijn de ruimtes vaak wat groter. Dat geeft meer tijd voor de speler aan de bal. De meeste tegenstanders op topniveau in Europa verdedigen halverwege de eigen helft vrij gedisciplineerd in twee rijtjes van vier. Ajax weet echter altijd de ruimte te vinden tussen deze rijtjes. Spelen tussen de linies is een stuk beter dan als spits vaststaan tegen of tussen de achterste linie van de tegenstander. In dat laatste geval is er geen ruimte om snelheid te maken en de diepte te zoeken achter de verdediging. De sleutel tot het inspelen van spelers in de ruimte tussen de linies zit hem voornamelijk in drie zaken:

- Door een voorbeweging in de diepte kan een speler zichzelf vrij terugbewegen tussen de linies. Dat creëert altijd een aantal meters extra ruimte ten opzicht van een tegenstander.
- Doordat een speler de diepte zoekt, trekt hij spelers mee en ontstaat er ruimte tussen de linies voor een medespeler. 
- Goed kijkgedrag, waardoor spelers exact het midden zoeken van de omringende tegenstanders.

Daarbij is het natuurlijk van belang dat er spelers zijn die voorwaartse passing durven en kunnen verzorgen die door linies heen snijdt. Blind en Ziyech kunnen dat in ieder geval zeer goed en ook een aantal andere spelers laten deze passing af en toe zien.

Ziyech is links tegen de zijlijn aan de bal. De rechtsback van PAOK gaat doordekken op hem (zie rode pijl). Er is altijd een speler van Ajax die de ruimte ingaat die de back in zijn rug laat. In dit geval is het Tadic. Van de Beek, Noussair Mazroui, David Neres (en ook Tadic en Ziyech) staan allemaal tussen de linies en creëren daarmee voor zichzelf tijd en ruimte. Ze staan in alle gevallen midden tussen hun tegenstanders. De voorste spelers kunnen dus diepte te zoeken, maar ook tussen de linies de bal ontvangen, zonder direct een speler tegen zich aan te hebben.

Buitenspeler die naar binnen trekt
Een ander wapen van Ajax is de naar binnen trekkende buitenspeler en in de meeste gevallen is dat Ziyech. Ook hier zijn patronen in te ontdekken. Voor tegenstanders is de variatie erg lastig te verdedigen. De vleugelspits heeft ook in dit geval meestal tenminste drie mogelijkheden.

Sergiño Dest kruist voorlangs en Ziyech kan de bal aan hem meegeven, zeker als de timing goed is. In dit geval had Dest wat dichterbij Ziyech kunnen kruisen (dan komt Dest beter uit om de bal voor te geven omdat hij minder ver naar buiten moet bewegen) en liever net voordat Ziyech zijn actie naar binnen inzet, omdat anders zijn tegenstander meer in de passlijn naar Dest staat. Mogelijkheid 2: Van de Beek komt op de zestien meter de ruimte in die ontstaat doordat de spits diepte maakt. Mogelijkheid 3: Voorbij de tweede paal komt een back of andere speler inlopen.

Tegen PAOK was Ajax vooral kwetsbaar bij balverlies. Het was duidelijk dat de Grieken zich vooral daarop richtten. Ze deden dat goed, met voorin balvaste spelers met de nodige snelheid. Er zat een duidelijk idee achter de manier van counteren van de Grieken. Met soms wat typisch Amsterdamse nonchalance werden de nodige ballen verspeeld op momenten dat er veel Ajacieden voor de bal stonden. Het gaf nagenoeg de gehele wedstrijd het gevoel dat PAOK kans had om te winnen, vooral vanuit de tegenstoten na afgeslagen aanvallen of onderschepte ballen vanuit standaardsituaties. 

Toch lijkt het slechts een kwestie van kleine verbeterpuntjes doorvoeren om het aanvalsspel van Ajax beter te laten renderen. Met iets meer zorgvuldigheid in de laatste fase zal er meer gescoord gaan worden en kan Ajax zich achterin wat meer foutjes permitteren. De patronen voorin zijn gevarieerd en bieden vele mogelijkheden met de kwaliteiten die Ajax in de voorste linie heeft rondlopen. De groepsfase lijkt daarom nog slechts een kleine stap verwijderd.

Ruud Bijnen is als voetbalanalist werkzaam voor Almere City, heeft onlangs master in coaching aan het Cruijff Institute behaald en kijkt voor VoetbalPrimeur naar belangrijke wedstrijden.